Пред една година оваа недела портпаролот на “Исламска држава на Сирија и Леванте” (ISIS) објави нов исламистички калифат, објавувајќи државност на територијата контролирана од групата и барајќи поддршка од други исламистички групи. “Слушнајте го својот калифот и покорувајте му се”, изјави Абу Мохамад ал-Аднан во видео објавено во првиот ден од Рамазан. “Поддржувајте ја државата, која се расте со секој ден”.

655-402-isliamska-dyrzhava

Од тогаш ИСИС зајакна во т.н. држава со својот систем на управување со страв. Повеќе од 25 000 мажи и жени патуваа за да се придружат на групата, заколнувајќи се во верноста на другиот крај на светот. Со додавање на листата во последната недела од Тунис и Кувајт, ИД и поддржани од групата џихадисти сега одржуваат или инспирира напади во дваесетина држави.

ИД трупа секој ден приходи од околу 1 милион долари, благодарение на продажбата на нафта, артефакти, луѓе и други објекти на шверц. Според кои и да било мерки, ИД е најуспешната терористичка група во светската историја. Многу мастило се напиша за нејзиното формирање и нејзиното домашно функционирање, но еден аспект остана во голема мера неспоменат: Како дволичноста на Турција во однос на групата стана клучен фактор за нејзиниот успех, пишува колумнистот Дејвид Лепеска во коментар за “Ал Џезира”.

Калифот на XXI век

Основачот на модерна Турција, Мустафа Кемал Ататурк, го отстрани последниот познат калифат во 1924 година Но во тоа време поимот се беше загубил заедно со Отоманската империја.

Актуелниот претседател Реџеп Таип Ердоган прероди многу идеали на отоманската империја и повика на поширок муслимански свет, што направи од него еден вид калиф од XXI во неговата земја, која меѓу другото, веќе изгледа како протекторат на ИД. Според информации од полицијата и разузнавањето околу 1.000 Турци ја преминале границата, за да се приклучат на ИД, а околу 3.000 Турци, иако и дома, се дел од т.н. хибернирачки џихадистички клетки кои чекаат заповеди. Тематски насочена кон џихадот книжарница во Истанбул организира промоциите на ИД, а про-ИД интернет страница на турски јазик продолжува да работи и на главната страница рекламира нова публикација на ИД која повикува кон освојување на Истанбул.

ИД и се закани повторно Турција, па дури беа извршени два познати напади оваа година: самоубиствен бомбашки напад врз полициски пост во Истанбул во јануари, при кој загина полицаец; други две бомби на политички митинг во Дијарбакир, два дена пред последните избори, при што беа убиени тројца луѓе.

Засега Анкара изгледа рамнодушна кон борбата против терористичката група. Ердоган го утврди курдските милитанти, пристинати од ИД во Тал Абјад, како “закана за нивните граници”. Во информации од оваа недела се тврди дека Турција размислува за испраќање на околу 18 000 војници во Сирија – не за да се борат против ИД, туку да го ограничат сегашниот напредок на курдските сили таму. Разбирливо е турските официјални лица да се загрижени дека успесите на курдските борци преку границата би ги инспирирале курдските сепаратисти во Турција – сите, и тие би сакале да избегнат уште една крвава сепаратистичка војна.

Но да ја предпочиташ ИД пред Курдите – како што изгледа Анкара делуваше и за време на битката за Кобане минатата година – изгледа премногу вознемирувачки. Курдите сега контролираат 2/3 од сириската територија, долж границата со Турција, што секако значи дека помалку борци и испораки стигнуваат до ИД. За Анкара еден тесен сојуз со курдските борци во Сирија и Ирак би помогнал во битката против ИД и ќе охрабрат напредокот на мировниот процес на Турција со Курдите дома.

Длабоко непријателство

Но непријателство се продлабочува, додека Анкара навистина го прифаќа конзервативниот ислам и сириските бунтовници. Стремејќи се кон соборувањето на Башар Асад, се тврди дека Турција доставувала во 2014 година оружје и резерви на сириските бунтовнички групи. Но, бидејќи крајната намена на оваа воена помош е непозната, многумина ја држат индиректно Турција одговорна за подемот на ИД.

Анкара постојано негира какви било доставувања за групата. Пред неколку недели Ердоган го обвини главниот уредник на в. “Џумхуриет” за шпионажа и сде закани со казна доживотен затвор, откако на интернет страницата на весникот се појави видео кое покажува како националното разузнавање испраќа оружје кон контролираните од исламисти области на Сирија на почетокот на 2014 година

Турција безусловно врши и активности со давањето на засолниште на околу 2 милиони бегалци (повеќето се Сиријци) – повеќе отколку што има во која и да е земја во светот

И е прилично веројатно Анкара на каков и да е начин директно да ја поддржува ИД. Но, тоа е прилично надвор од темата. Со отсуството на јасна позиција против ИД и нејзината апокалиптично-екстремистичка идеологија, Турција охрабрува атмосфера во која маршира поддршка на калифатот и проџихадистки страници на интернет ги лишува илузиите кај младинците да го чувствуваат како сосема нормално нешто да ја преминат границата и да се приклучат кон џихадот.

Уште годишнини?

Постојат знаци на промена. Турските власти депортираа минатата година околу 1.300 осомничени како странски војници. Во последните недели Анкара мирно разговара со курдските бунтовнички сили во Сирија за соработка при подобрување на безбедноста на границата. Според некои информации Турција размислува за бомбардирањето на позиции на ИД во северна Сирија, отколку да испрати војници. Надворешната депортација сепак засега сè случува само на зборови.

Во врска со ИД, неодамна американскиот претседател Барак Обама рече дека турските власти “признаваат проблеми, но не го оптимизираат целосно потребниот капацитет”. Напорите на коалицијата против ИД не се точно бескрајни и дефинитивно треба да бидат предмет на критика и подобрување.

Но, додека Анкара не гледа во ИД јасна закана за националната безбедност и не одржува силна политика против групата и нејзината идеологија, меѓународната заедница има нула шанса да ја спречи ИД да слави уште многу годишнини.

Во Турција во моментов се прават обиди за создавање на коалициска влада. Тоа би можело да понуди можност за нов почеток на активностите против ИД, дури и ако на чело е Партијата на правдата и развојот на Ердоган.

Во минатото столетие турските лидери го спасија светот од еден калифат. И дојде време повторно да помогнат.

Слични содржини