Дали очекувате математичи се да биде доборо и да биде “добредојдено”? Но, постои и туш со ладна вода.
Новата стратегија на Европската комисија за Западен Балкан ги открива изгледите дека две земји од регионот, Србија и Црна Гора, би можеле “потенцијално” да бидат подготвени да се приклучат на ЕУ до 2025 година, исто така нуди подобрена поддршка за останатите четворица идни членови од регионот кој беше зафатен во војна и граѓански конфликт во 1990-тите.
Но јасно е јасно дека политичарите во сите шест земји – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Македонија, Црна Гора и Србија – ќе треба да воведат воспоставување на владеењето на правото, да ја разбијат корупцијата, да го решат билатералните спорови и да преземат серија други демократски промени.
“Пристапувањето во ЕУ е далеку повеќе од технички процес. Тоа е генерален избор заснован на базни вредности кои секоја страна треба да ја прегрне поактивно, од нивната надворешна и регионална политика, токму до тоа, на што децата им се обучувани во училиште” , вели новата стратегија д
Една анкета на Regional Cooperation Council покажува различноста на ставовите меѓу потенцијалните кандидати за еврочленство.
Во Косово поддршката е 90%, 6% – ниту добро ниту лошо, и останатите се делат помеѓу “не знам” и негација на членството.
Во Албанија 81 % се “за”, 14% не знаат дали е добро или лошо, 5% сметаат дека ЕУ не е добро друштво, а 1%
не знаат што да кажат.
Македонија – 54% “за”, 33% не знаат дали е за добро или лошо, 11% се против, 2% не знаат.
Подолу по списокот на земји-кандидатки, доаѓа.помала поддршка
Во Црна Гора 44% сакаат да станат членка на ЕУ, 29% не можат да проценат дали тоа ќе е за доброто на земјата или не, 22% се против, а 6% не знаат или не сакаат да кажат своето мислење.
Резултатите од анкетата во Босна и Херцеговина ја покажуваат неизвесноста и поделбата во земјата, која се уште е протекторат. “За” еврочленство се околу една третина – 31%, оние кои не можат да проценат се 46%, 18% се против, а 4 проценти немаат или не сакаат да го изразат своето мислење за ова прашање.
Најинтересно е ситуацијата во Србија, истакнаа сите европски претставници, оставајќи го Жан-Клод Јункер како една од двете водечки земји- кандидатки за ЕУ. Само 26% сакаат да бидат Европејци. 37% не знаат што би ги донело потенцијалното членство. 30% се против, а 6% не знаат.
Стратегијата има за цел дефинирање на патна карта откако претседателот на Европската комисија Жан-Клод Јункер во септември минатата година сигнализираше обновување на отвореноста на ЕУ за проширувањето на ЕУ во неговата држава на Унијата. Претходно, ЕУ бегаше од тоа да прифати нови членки по реакцијата во постарите земји-членки поради зголемената имиграција од посиромашните земји кои неодамна се приклучија на блокот.
Јункер и другите водачи на ЕУ покажаа нов интерес за Западен Балкан, делумно поради загриженоста за зголеменото влијание на Русија, Кина и Турција токму на тој ЗАпаден Балкан.
Бегалската криза во 2015 година, каде што стотици илјади мигранти се упатија кон Западна Европа по балканската рута преку Западен Балкан, исто така ја истакна важноста на регионот за стабилност во ЕУ.
“Земјите од Западен Балкан имаат историска можност да ја поврзат цврсто и недвосмислено својата иднина со Европската унија. Тие ќе мора да дејствуваат решително”, гласи стратегијата која ќе биде претставена од шефицата за надворешна политика на ЕУ Федерика Могерини и комесарот за проширување Јоханес Хан.
Како дел од новиот поттик во таа насока Јункер треба да го посети Западен Балкан за една недела кон крајот на овој месец, ќе почнат во Скопје на 25 февруари, изјави дипломат на ЕУ, запознаен со планот.
Покрај обновената кампања на Комисијата за продлабочување на врските со регионот, Бугарија го претвори Западен Балкан во приоритет како сегашен ротирачки претседател на Советот на ЕУ. Софија ќе биде домаќин на самитот на водачи на ЕУ и Западен Балкан во мај.
Во неодамнешното интервју со “Политика”, бугарскиот министер за надворешни работи Екатерина Захариева рече дека ваквите средби треба да станат многу почести, истакнувајќи дека последниот самит меѓу ЕУ и Западен Балкан во Солун, Грција се одржа во 2003 година
“Петнаесеттата година се премногу”, рече Захариева, како претпоставува интервал од две години меѓу средбите на врвот во иднина.
Захариева призна дека поставувањето на Западен Балкан толку високо на агендата на ЕУ носи ризик дека позицијата на блокот во регионот може да настрада, ако не се реализираат надежите на граѓаните за членство во ЕУ.
На самитот во 2003 година, ЕУ понуди “недвосмислена поддршка” за идните членки на Западен Балкан и им рече дека нивната иднина е во Европската Унија. Но, 15 години подоцна, само еден од нив – Хрватска – се приклучи на блокот и изгледа дека ќе треба уште уште седум години пред да влезат уште двајца членови.
“Се разбира, постои таква опасност”, – рече Захариева. “Затоа не треба да создаваме очекувања што не можеме да ги исполниме.”
Захариева рече дека повеќето земји од Западен Балкан не се приклучија на ЕУ, бидејќи блокот е вклучен во разни вонредни ситуации – како кризата во еврозоната и миграционата криза – и за тоа дека регионалните власти не ги презеле потребните реформи.
Новата стратегија на Комисијата предлага по-голема подкрепа от страна на ЕС за региона в редица области – од испраќање на Европол безбедносни советници на нови инвестициски обврски од новоформираните претпријатија до транспортната инфраструктура. Во 2018 година, вкупната инвестиција на ЕУ во регионот е проектирана да изнесува 1,07 милијарди евра, нешто повеќе од просекот во текот на изминатите 10 години.
Стратегијата, насловена “Перспектива за проширување на ЕУ и зголемената ангажираност на ЕУ со Западен Балкан”, не престанува да опишува моменталната состојба на идните членови на ЕУ, велејќи дека власта во сите шест земји често е во рацете на криминалните мрежи и политички кланови.
“Денес земјите покажаа јасни елементи на заземањето на државата, вклучувајќи врски со организираниот криминал и корупцијата на сите нивоа на Владата и администрацијата, како и силно плетење јавни и приватни интереси”, пишува во документот.
“Ниту една земја на Западен Балкан во моментот не може да се смета за функционална пазарна економија”, рече тој.
Горчливи пилули
Иако Србија и Црна Гора беа номинирани за членство во Комисијата, во документот се наведува дека нивното пристапување во 2025 година е “исклучително амбициозно”. Јасно е дека лидерите во Белград особено ќе треба да проголтаат некои горчливи апчиња на патот кон Брисел. Јасно е дека Србија ќе мора да заклучи и да спроведе правно обврзувачки договор за нормализирање на односите со Косово, претежно етничка албанска територија која пред десет години ја прогласи Србија, пред да може да пристапи во ЕУ.
Во програмата, исто така, се наведува дека идните членови мора да покажат “целосно усогласување” со надворешната политика на ЕУ – сигнал кој не е премногу ограничен и вели дека Белград не може да продолжи да ги спроведува таквите блиски односи со традиционалниот сојузник Русија, како што е сега.
Сепак, стратегијата исто така содржи и разочарување за Косово, кое не е признаено од пет земји-членки на ЕУ и не е посебно споменато како потенцијален кандидат за членство во ЕУ во документот.
Србија и Црна Гора, од друга страна, веќе започнаа разговори за членство и Комисијата изјави дека е подготвена да препорача пристапни преговори за Албанија и Македонија, ако тие исполнуваат одредени услови. Босна и Херцеговина “би можело” да стане кандидат за членство “, се вели во документот.
Словенија и Хрватска, вклучени во долготрајниот пограничен спор и покрај членството во ЕУ, велат во стратегијата, сите такви несогласувања треба да се решат пред да се приклучат кон блокот.
“ЕУ нема да прифати да ги донесе овие спорови и нестабилноста што би можела да ја донесе”, се вели во документот. “Конечните и обврзувачки решенија мора да се најдат и имплементираат пред да приклучи некоја земја”.
Комисијата исто така се надева дека изгледите за нови пристигнувања да натера сегашните земји-членки да ги реформираат начинот на кој работат. “Самиот ЕУ треба да се осигура дека ќе биде подготвен институционално да ги поздрави новите земји-членки, откако ќе ги исполнат поставените услови”, се вели во текстот .
Активистите на либералната демократија на Балканот ја обвинија ЕУ дека е премногу мека во однос на регионалните лидери што ги идентификуваат како авторитарни со сомнителна посветеност на вредностите на ЕУ. Новиот документ не се занимава со ваквите непријатности и може да се чита како дефинирање на законот за политичките лидери, истовремено охрабрувајќи ги активистите и граѓаните да вршат притисок врз нив.
“Владите треба да обезбедат повеќе инклузивни реформски процеси за да ги привлечат сите засегнати страни и општеството како целина”. Најважно е дека лидерите во регионот не смеат да остават сомнеж за нивната стратешка ориентација и ангажман. ја преземе одговорноста да ја направи оваа историска можност реалност “, вели програмата.
…………
Флоријан Едер, Ендру Греј, “Политико”