Како ќе се одразат територијалните загуби на Исламска држава (ИД) врз пејзажот на трансационалниот сунитски џихадизам?
Многумина веруваат дека тоа би можело да доведе до радикална трансформација: Можеби штетата нанесена на трговската марка на ИД, ќе бидат толку тешки дека “Ал Каеда” ќе се етаблира како неприкосновен лидер на џихадското движење или можеби двете групи ќе ги остават на страна разликите и ќе бараат приближување за да го зачуваат живиот пламенот на џихадот. Овие предвидувања – за триумф на “Ал Каеда” или за спојување поради џихадот – се прават постојано во текот на изминатата година во светлината на навидум конечниот колапс на ИД.
А сепак ниту една од нив не почнала да се материјализира – и има причини да останеме скептични за двете. Првата од овие предвидувања се базира на претпоставката дека “Ал Каеда” е силна, одржлива и предводена од благоразумна стратегија за победа на коњ и подривање на локалните конфликти за своите цели. Но колку точни е оваа слика? Сигурно “Ал Каеда” сеуште има мрежа од свои разграноци од Северна Африка до Индија. Но неодамна го загуби најсилното и најуспешните од сите – сирискиот Фронт Ан-Нусра (познат сега како Хајат Тахрир ал-шам), кој беше разгледуван како олицетворение на оваа стратегија на срцата и умовите. Кога фронтот “Ан-Нусра” ги прекина врските со организацијата-мајка во јули 2016 година, за многумина тоа изгледаше одземање на здив. Но подоцна се покажа дека лидерот на “Ал Каеда” Ајман ал Завахири не бил консултиран и не одобрил што се случило. Со ова следеше загубата на “Ал Каеда”, само две години порано, на поранешната нејзина гранка во Ирак, Исламска држава Ирак, која продолжи да се менува и го најави калифатот. Ништо од ова не зборува за брилијантна долгорочна стратегија. И тогаш дојде до очигледно намалување терористички способности на “Ал Каеда”. Завахири продолжува да инсистира во бројната реторика дека нападите против Западот остануваат негов главен приоритет. Но кога беше последен пат кога “Ал Каеда” изврши голем напад на Запад или дури и нешто во размерите на нападите во Манчестер или Лондон Бриџ? Тоа беше пред неколку години.
ИД останува многу способна во овој поглед. Идејата за помирување поради џихадот е уште потешко да се разбере отколку онаа за триумфот на “Ал Каеда”. Нивото на взаемна непријателство меѓу ИД и “Ал Каеда” не може да биде претерување. Овие групи и нивните следбеници се потсмеваа едни со други. Лидерите на “Ал Каеда” ги опишуваат партизаните на ИД како “екстремисти” и “такфир”; ИД на возврат дава нежно препуштање на “Ал Каеда” “Евреите на џихадот” и лојлистите на “Суфи” водач на еретиците талибанци. Тоа поделба е едноставно неодолива. Може да се покаже дека нешто се движи п сега, но всушност се вкоренети во богословски и стратешки разлики во светот на џихадот, кои датираат со децении наназад.
Кажано накратко џихадизмот ќе преживее. ИД која постои во една или друга форма од 2006 година, речиси сигурно ќе преживее. Така ќе се случи и со “Ал Каеда”. Ниту една од двете нема да ја проголта другата, ниту пак ќе се промени нешто вп целите и стратегиите.
———————————-
Автор на коментарот во “Форин полиси” е Кол Бнзел од Одделот “блискоисточни студии” на Универзитетот Принстон.