Иранската валута драматично девалвира, луѓето масовно ги претвораат своите заштеди во долари и ги извезуваат од земјата. Но, кризата не е економска, туку политичка. Заработува религиозни темели на тврдокорните луѓе, вели Дојче Веле.

Странските валути станаа дефицитарни стока во Иран. Очевидци раскажуваат дека менувачниците во Техеран симнале долари од листата со предложените валути. Иранската Влада воведе хард девизен курс на иранскиот риал во однос на доларот. На овој начин таа сака да запре понатамошната девалвација на локалната парична единица. Официјално еден долар се разменува за 42. 000 риали. На црниот пазар сепак цената на доларот е речиси 60. 000 риали. “Пред менувачниците има огромни редици. Луѓето се загрижени. Никој не знае што се случува. Но, колку поскапо станува доларот, толку по долги стануваат и опашките”, пишува   ДВ.

Во изминатите недели иранската валута девалвира драматично. Најмногу поради шпекулациите околу евентуалното повлекување на САД од нуклеарното договор со Техеран. “Луѓето се плашат и сакаат да ги разменат своите заштеди во странска валута, за да се заштитат од девалвацијата на риал”, вели Сара Базобанди – професорка по политичка економија во Лондон. Во интервју за ДВ таа објаснува: “Владата се обидува да го задржи вештачки висок курс на риал, но економијата на земјата е на пат да се сруши. При тоа, цената на нафтата се покачува, а доларот намалува вредноста на меѓународните пазари. Парадоксално е , дека токму во Иран, кој е меѓу најважните извозници на нафта, американскиот долар се развива во спротивна насока – односно ја зголемува својата вредност “.

Нема доволно пари за банкноти

Извозот на нафта и природен гас се најважниот извор на средства за иранската економија – изнесува повеќе од 30 отсто од сите владини приходи. Иранската централна банка последователно ги продаде долари од извозот на нафта до бироата и банките. На овој начин, тие ја праватн разменувата во царството. Но, во моментов, Централната банка не е во позиција да ги внесува  приходи  од нафтата во земјата. Поради американските санкции, американските банки немаат право да вршат плаќања со Иран. Големите германски банки со деловни интереси во САД, исто така, се погодени од санкциите. Меѓу нив се и Дојче банк и Комерцбанк, кои во последните години биле казнети со тешки парични казни. САД сега се закануваат со нови санкции.

Американскиот претседател Доналд Трамп смета дека нуклеарниот договор со Техеран е лош за Западот. Неодамна, тој истакна дека сака целосно да се повлече од договорот и инсистира  на тоа дека тој ќе биде барем преработен. Иран категорично се спротивставува на ваквиот предлог. Се очекува на 12 мај САД да го објават своето повлекување од нуклеарниот договор, и овој потег веројатно ќе оди заедно со натамошното затегнување на санкциите против Иран.

“Во земјата не влегуваат долари, а сите Иранци сакаат да купуваат долари и да извезуваат имот надвор од земјата. Централната банка не е во состојба да ја  задоволи огромната побарувачка на девизи – таа и не сака такво нешто, бидејќи сака да го спречи одливот на државното богатство надвор од земјата. Пазарите во Иран се разнишани, а од тоа заработуваат само оние институции кои се јавуваат на црниот пазар “, тврди икономистката Сара Базобанди.

Моќта на религиозните фондации

Институциите за кои станува збор им припаѓаат на религиозните фондации и револуционерната гарда – т.е. тоа е сопственост на конзервативно населување во Иран. Овие сили имаат големо влијание врз иранската економија и се активни во скоро сите сектори. Тие управуваат со компании во енергетиката, инфраструктурата и индустријата за оружје. Пред да ја преземат власта, тие имале многу добри контакти со банките. Претседателот Роани, сепак, ја повикува Револуционерната гарда да не се меша во економијата на земјата. Тој сака да ја реформира оваа област и инсистира на тоа дека сите финансиски активности ќе бидат јавно објавени.

“Она што го доживуваме во моментов, не е криза на економијата, туку  криза на безбедноста. Оние кои пред три месеци протестираа против владата, сега сакаат да предизвикаат нова криза”, изјави во интервју за иранската новинска агенција ИРНА познатиот економист Саед Лејлаз.

Протестите во јануари 2018 година беа предизвикани од незадоволство од плановите на владата за економски реформи. Првите демонстрации се одржаа во источниот град Мешхад. Градот е бастион на приврзаниците на неуспешниот кандидат-претседател Ебрахим Раиси. Ултра-конзервативниот свештеник е најголемата религиозна основа во Иран, која управува со најважните светилишта на шиитите. Нејзиниот буџет е гигантски и ривал  во големината со буџетот на државата. “Таквите кругови имаат корист од шпекулациите за можното повлекување на САД од нуклеарниот договор”, рече Саед Леилаз. “Тие сакаат да ја ослабнат моќта на Рохани”.