Израелскатат политичка елита нема лесно да го проголта отстранувањето на трговските санкции против Иран од страна на САД.

Само до пред месец Реџеп Таип Ердоган изгледаше целосно изолиран – тотално искинати односи со Русија поради соборениот ловец над Сирија; напрегањата со САД поради турските напади над сириските Курди, кои американската команда веќе ги прифаќа за главен сојузник против ИД; и напади од ЕУ линија заштита на човековите права и слободата на говорот.
Ненадејно, само за неколку дена по пропаднатиот, можеби изфабрикуван преврат, балансот на силите изгледа сосема поинаку. К’сметот го нагости Железниот човек од Анкара изненадувачки. Не успешниот државен удар, кој можеше да го чини животот на турскиот претседател, се сврте во како негов адут.

Затворањето на устата

Практично Ергодан ја чисти целата опозиција – илјади неудобни судии, полицајци, воени лица- поради “агресијата” против демократијата и државноста од страна на бунтовници, а ниту ЕУ може да се осмели да се изрече за човекови права, ниту САД може лесно да подметне темата за бараната екстрадиција на основниот политички непријател на Ердоган – Фетхуллах Гулен, кој се наоѓа во Пенсилванија. Ако од Вашингтон не почитуваат барањата на Ердоган, а тие најверојатно нема да го сторат тоа, уште повеќе ќе се оцрнат пред оној дел од турското население, кое го поддржува претседателот, а тоа уште повеќе ќе зајакне влијанието и неговиот имиџ.

Што сакаше турскиот претседател?
Турција сака да ги потсети нешто важно партнерите од НАТО и САД: имено, дека таа е фундаментално важна во контекст на офанзивата на НАТО по границите со Русија и баталјоните кои се во организацијата и се наменети за балтичките земји и Полска, одбранбени системи во Романија, евентуалните резервни бригади и армија – пак таму, а и во Бугарија.

Со еден збор, Турција сака да покаже дека е клучен играч во Црно Море и на Блискиот Исток. Затоа затворањето на воената авиобаза во Инџирлик, иако е оправдано со присуството на бунтовници во неа и за кратко, е важна за НАТО – во основа е клучна за американските напади врз ИД.

Во овој контекст, се разбира, доаѓа и затоплувањето на односите со Русија, а јавното извинување од Ердоган до Путин за соборениот руски борбен не беше само со економска побуда.

Што и да се зборува за приближувањето на двајцата претседатели, долгорочно тоа е цврст знак плус и покрај диктаторскиот ореол, но никогаш по падот на Берлинскиот ѕид светот не бил толку блиску до трета светска војна, откако Турција го собори рускиот авион.

Во меѓувреме Ердоган продолжува да мавта со прст кон ЕУ, како со закани за отпуштање на еднои 2,5 милиони бегалци, кои само чекаат да упаднат моќно во Европа. И засега не баре политичкиот естаблишмент во Европа е повеќе склон да плаќа на Турција и да ги затвора очите за политичките немири, наместо да се справи со милионите бегалци и внатрешниот напон што тие неизбежно би предизвикале.

Курдското прашање – клуч за активностите на Ердоган

Курдското прашање е клучен за разбирање на маневрите на Ердоган. Со помош за сириските Курди во нивната борба против ИД САД индиректно ги поддржуваат и сепаратистите во југоисточна Турција, како и Курдите во северен Ирак. Или барем така го доживуваат во Истанбул.

Во таа смисла повиците на САД кон Ердоган и да дадат поддршка за курдското прашање и останува топ тема која содржи во себе многу деструктивна енергија. Широко застапени сомнева во регионот е дека Велики Курдистан е геополитички проект на САД по примерот на Израел, а идејата е контрола во регионот – дури и со цената на нерамнотежа.

А таа мисла сигурно не дава спокој на политичката елита крај Босфор.
Партијата на правдата и развојот на претседателот Ердоган се соочува со друга внатрешена пукнатини – поддршката на опозициската левица за Курдите.
Форма на сојуз, која допрва ќе дава одраз врз политичките расположение во земјата.

Ударот на војниците и секуларизмот

Нема што да се лажеме – Линковите вежбаат против војската за време на контрапреврот во земјата не е удар по демократијата. “Воен преврат” и “демократија” се оксиморон. Всушност највисокиот воен ешалон во Турција е симбол на евроатлантскиот со акцент на “Атлантското”, односно американското влијание, изразено во пројавите на т.н.. длабока држава.

Исламизацијата во Турција е факт и тој треба да биде разгледуван како обид за концертиране на огромна власт врз основа на идејна платформа – нешто до кое практично прибегнуваат сите политички режими, чија цел е масовна поддршка без која власта им би била невозможна. Исламот во случајот е опиум, кој за СССР се марксизмот и комунизмот, да речеме.

Нови пријатели

Само пред неколку месеци Турција правеше непријатели – денес назад, се зближува на различно основа со решавачки играчи во регионот со кои тргува со влијанието и користејќи ги држи своите работи.

Пред десетина дена преку затворен канал Турција се поврза со поранешниот голем непријател, владата во Сирија. И Истанбул, и Дамаск открија дека имаат еден заеднички и уште поголем непријател со територијален залог – Курдите и подемот финансиран и поддржани од САД. Ниту турското ниту сириската влада сакаат автономна курдска држава.

Ердоган се “зближи” и со Израел – Израел, каде небаре се благонаклони кон сунитската Саудиска Арабија, Турција и дури ИД пред шиитските Иран и Сирија, со кои традиционални имаат “крваво” земање-давање и тотална некомпатибилност.

Едно е јасно: израелската политичка елита нема да проголта лесно отстранувањето на трговските санкции против Иран од страна на САД. Нема да проголта и друг “верен” сојузник на Американците – Саудиска Арабија, која е сунитската антипод во битката за религиозно влијание на шиитскиот Иран, а војната меѓу двете сили за жал е постојана закана.

Вистината е дека во оваа “игра” нема “пријатели” – има помали непријатели и важни геополитички интереси. Ердоган се здружи со поранешните “партнери”, кои ако не го предале, тоа го потцеиле – него и неговите главни политички стремежи.

Крајот на ИД

Друг важен елемент. Крајот на ИД можеби е близу – Мосул, главниот град е веќе на дофат на акција на Американците, ирачката влада, Турција, Курдите. Поентата е дека засега САД преферираат статус кво да остане такво какво што е – сунитските граѓани на Мосул, кои примија доброволно ИД едвај не како бранител против шиитскиот до пред ова самоволие, ќе имаат тешки времиња, кој и да го освои градот. А Турција нема да стои на страната со скрстени раце, во случај да Курдите земат надмоќ.

Геополитичката игра на Ердоган засега дава резултат – од тотално изолиран само пред месец-два денес практично е незаобиколен фактор не само во регионот, туку и глобално. Жртвите на “смислениот” преврат, се разбира, се цена за овие обложувања, очигледно сметаат се поважни од човечките животи и мирот – колку и страшно да звучи. Во меѓувреме, ако дисбалансите се натрупаат, Турција има цел потенцијал да стане нова Сирија, како навидум цврста влада нема и ако не предизвика реакција.