Балканско решение на сирискиот проблем

од Vladimir Zorba

Во понеделникот напорите на Барак Обама за склучување на договор со Владимир Путин за прекин на огнот во Сирија повторно не доведоа до ништо и претседателот го објасни тоа со “дефицит на доверба” во односите со неговиот руски колега. Што уште може да направи администрацијата, на која веќе ја завршија идеите, освен веднаш враќање кон истите овие пропаднати преговори за прекин на огнот – но овој пат во уште понеповолна положба? 5053844Досега за Сирија се подигнати 17 големи мировни иницијативи и тоа за помалку од пет години. Меѓу нив се: планот на Кофи Анан од 2012 г .; планот на Брахимај од истата година ,; Женева 1,2 и 3; “Виенскиот процес”, “Иницијативата на четирите комитетот”. Сите овие иницијативи завршуваат со неуспех. Резултатот од нив се речиси пет милиони бегалци, околу 8 милиони внатрешно раселени и 400 000 загинати. Зошто Обама мисли дека нов договор за прекин на огнот ќе даде резултат, ако сите претходни претрпеле неуспех? Претпоставувам дека тој не мисли така, но кога се откажуваш од политиката на воено влијание, на тебе ти останува само политиката на дипломатските гестови. Гестот во насока хуманитарно прекин на огнот во опсада  на градот. Алепо целосно одговара на сите други празни изјави на претседателот, како што  е неговото барање од 2011 година за тоа Башар Асад да се повлече или неговата црвена линија во однос на хемиско оружје, исцртана во 2012 година. Обама ќе го заврши својот претседателски мандат по 136 дена и на новата администрација ќе и е потребна нејзина сопствена политика за Сирија. Првиот и најважен чекор во оваа насока е откажувањето од “основниот принцип”, изразен минатата година од државниот секретар Џон Кери и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров, кој гласи дека Сирија треба да остане обединета земја. Војната во Сирија има сложен карактер и во неа сериозно се инволвирани четири странски држави, како што се Русија, Иран, Турција и САД, а исто така најмалку пет големи недржавни борбени формации и самиот режим на Асад. Но во основата на оваа војна лежи антагонистички борба за власт. Или Асад ќе постигне целосна победа, или тоа ќе го направат неговите противници. Ниту една држава не може да се согласи со предмет на ризик суверенитет. Ако Сирија по принцип сака да остане обединета земја, противвоените  фракции во неа ќе војуваат колку што ќе можат , за да ја направат фактички обединета. Спротивност на целосната победа во Сирија е нејзиното целосно уништување. И токму поради тоа глупост се покажаа прогнозите на администрацијата на Обама дека режимот на Асад, опстојува со интересите на четиримилионско алевитско малцинство, ќе се сруши точно така, како и режимот на Гадафи во Либија.

Суровоста на вооружените сили на Асад се објаснува со нивниот страв од она што ќе се случи со нив во случај на пораз. А суровоста бара нова суровост. Како да се постигне , побегне  од оваа логика по принципот “победи или загини”? Оптималната варијанта е во поделбата на земјата. Оваа идеја не е нова, а критичарите истакнуваат дека плановите за поделба трпат неуспех  и дека усвојувањето на граници ќе биде неизмерно тешко,  дека новите граници нема да  го отстранат Интернет ривалство (но можат да го зајакнат) и дека важечките странични лица (пред сè Турција ), ќе добијат основи и средства за тоа, да излезат со приговори.

асадСето ова е точно, но дадените проблеми треба да се поврзат  со можната алтернатива, каква може да стане со   овие дипломатски напори кои се преземаат сега. Ќе го признаат ли приврзаниците на сегашниот курс својот неуспех, кога бројот на загинатите достигнува 500 000? Или тој треба да достигне 1 милион? Смислата од поделбата на Сирија не е во тоа  да се решат сите нејзини проблеми, туку  во тоа тие да бидат сведени на минимум,  да подлегнуваат на контрола. Идната алевитска влада долж медитеранското крајбрежје на Сирија би можело да обезбеди политичкото преживување на династијата Асад. А исто така тоа може да стане безбедна етничка татковина за алевитите кои ќе се ослободат од злосторствата и постоечките тешкотии  на остатокот  од територија на Сирија, особено ако добијат гаранции за безбедност од Русија.

Турците гледаат закана во курдската зона, спојување со ирачки Курдистан. Но таа може да стане засолниште за цивилното население, ако биде заштитена од американската авијација. Што се однесува до остатокот од Сирија, тогаш за помирување ќе е потребна ограничена, но решителна интервенција на НАТО со цел уништување на Исламска држава (ИД) во областите во кои таа се зајакна, снабдување и помагање на Слободната сириска армија за да успее таа да ги тргне опсадата на Алепо и да се придвижи кон Дамаск. Покрај тоа ќе бидат потребни напори од страна на Саудиска Арабија, Египет и Обединетите Арапски Емирати, кои треба да се  распоредени во Сирија  со арапски стабилизациони сили за подолг период.

сиријаРеализмот на таквите планови е директно поврзан со претставите за сериозноста на Америка. А такви претстави ќе се појават само кога Обама ќе ја напушти функцијата. Треба да се каже дека  за секоја од овие точки постојат разбирања и сомнежи. Ќе се согласат ли Турците со проширување на курдската држава? Но тие веќе се помирија  со постоењето на Ирачки Курдистан, а САД можат да ја смират Анкара, ако побараат од сириските Курди да ги  прекинат врските со борците на Курдската работничка партија (ПКК) во Турција. Ќе се согласи ли заштитникот на режимот на Асад со постоењето на посебна алевитска држава? Може и да се согласат, ако алтернативата на тоа е целосен  пораз. Лесно ли ќе биде поразена ИД и да биде помирен  остатокот од Сирија? Не, но ИД  и други слични терористи порано или подоцна сеедно ќе мора да бидат уништени.

Во 90-тите години на минатиот век светот доживеа сличен период на ужаси и злосторствата на Балканот. САД со задоцнување направија  воена интервенција во поддршка на нивните локални поддржувачи, за да се постигнат решителни политички резултати. Она што порано беше Југославија, сега е поделено на седум одделни земји. Постигнувањата на надворешната политика на администрацијата на Клинтон можат да бидат пример за своите наследници.

……………

Брет Стивенс,  “Волстрит џурнал”

Слични содржини