Владимир Путин изјави дека е подготвен да употреби нуклеарно оружје во одбрана на руската територија. Неговите зборови уште еднаш ги разгореа стравувањата низ светот дека рускиот претседател всушност може да нареди мала „тактичка“ нуклеарна експлозија во Украина.
Американскиот претседател Џо Бајден го предупреди Путин, велејќи дека тоа ќе биде најголемата воена ескалација од Втората светска војна. Дали руската војска може да користи тактичко нуклеарно оружје во Украина и која е заканата?
Што е тактичко нуклеарно оружје?
Тактичкото нуклеарно оружје е мали нуклеарни експлозиви, заедно со возила, дизајнирани за употреба на бојното поле или ограничен нуклеарен напад. Тие уништуваат цели на ограничен простор и не предизвикуваат радиоактивна контаминација од големи размери, пишува BBC Russia.
Моќта на најмалата тактичка нуклеарна боева глава е до еден килотон ТНТ (со други зборови, моќта на експлозијата не е поголема од експлозијата на 1.000 тони динамит). Најголемата тактичка нуклеарна боева глава носи моќ од 100 килотони динамит.
Стратегиското нуклеарно оружје е многу помоќно – до 1.000 килотони. Стратешкото оружје се користи на поголеми растојанија: зборуваме за илјадници километри. Најдеструктивната термонуклеарна експлозија во историјата – бомбата на советскиот цар – беше повеќе од 58 мегатони. Моќта на американската атомска бомба фрлена на Хирошима беше 15 килотони.
Какво тактичко нуклеарно оружје има Русија?
Според американското разузнавање, Русија има приближно 2.000 тактичко нуклеарно оружје. Тактичките нуклеарни боеви глави можат да се монтираат на различни видови ракети кои исто така се користат заедно со конвенционалните боеви глави, како што се тактички или крстаречки ракети или дури и гранати.
Тактичкото нуклеарно оружје може да се лансира и од бродови или авиони – такви боеви глави се инсталирани на проектили, торпеда или морски мини. САД тврдат дека Русија инвестирала многу во развојот на токму такво оружје во последниве години, подобрувајќи го нивниот дострел и прецизност.
Дали некогаш било користено тактичко нуклеарно оружје?
Тактичкото нуклеарно оружје никогаш не било користено во вистински воен конфликт. Нуклеарните суперсили како САД или Русија веруваат дека конвенционалното модерно оружје е доволно за да се постигнат тактички цели.
Исто така, ниту една нуклеарна суперсила досега не била подготвена да ризикува да започне нуклеарна војна користејќи тактичко нуклеарно оружје. Сепак, Русија можеби е поподготвена да користи тактичко нуклеарно оружје отколку поголеми стратешки ракети.
„Можеби тие не го гледаат тоа како преминување на линијата за употреба на нуклеарно оружје“, вели Патриша Луис, шеф на меѓународната безбедносна програма на британскиот Кралски институт за меѓународни односи (чии активности Русија ги прогласи за „непожелни“ на нејзината територија). За нив тоа оружје е дел од конвенционалниот арсенал“, додава Луис.
Дали треба да бидеме загрижени за шансите Путин да користи нуклеарно оружје?
Во февруари 2022 година, непосредно пред почетокот на инвазијата на Украина, Путин ги стави руските стратешки нуклеарни сили на „специјална борбена должност“ и нареди нивни вежби.
Неодамна, осврнувајќи се на нуклеарното оружје, тој изјави: „Под закана за територијалниот интегритет на нашата земја, за да ја заштитиме Русија и нашиот народ, ние сигурно ќе користиме се што имаме на располагање. Ова не е блеф“.
Русија планира да ги анектира регионите што ги окупираше на југот и на истокот на Украина. За да го постигне тоа, таа нареди одржување на фиктивни, целосно нелегитимни „референдуми“, врз основа на кои Кремљ најверојатно ќе објави припојување територии кон Русија. Имајќи го тоа на ум, претседателот Путин изјави дека е подготвен да го брани „територијалниот интегритет“ на земјата (вклучувајќи ги и незаконски анектираните делови на Украина) „со сите средства“.
Американските разузнавачи ги гледаат ваквите акции како знак дека Путин се обидува да му се закани на Западот и на тој начин да ја спречи Украина да добие помош за ослободување на нејзината територија. Тие не ги толкуваат неговите зборови како планирање на почеток на нуклеарна војна.
Некои стравуваат дека, ако Русија продолжи да трпи порази на бојното поле, може да биде во искушение да лансира тактичко оружје со мала моќност во Украина и на тој начин „да ги промени правилата на играта“, да излезе од ќор-сокак или да избегне пораз.
Џејмс Актон, експерт за нуклеарна енергија во американскиот фонд Карнеги, вели: „Апсолутно сум загрижен дека во такви околности Путин би можел да употреби нуклеарно оружје – најверојатно во Украина – за да ги заплаши сите и да го добие она што го сака“. Но, сè уште не сме стигнале до таа точка“.
Каква е реакцијата на САД?
Американскиот претседател Џо Бајден ја повика Русија да се воздржи од употреба на нуклеарно оружје во војната во Украина. Во интервју за „CBS News“, Бајден рече дека таквите постапки „ќе го променат лицето на војната повеќе од се што се случило од крајот на Втората светска војна“, додавајќи: „Ќе има последици“.
Тешко е да се каже како САД или НАТО би реагирале на каква било употреба на нуклеарно оружје. Од една страна, тие можеби нема да сакаат дополнително да го ескалираат конфликтот и да се обидат да го избегнат ризикот од сеопфатна нуклеарна војна. Од друга страна, веројатно ќе сакаат да повлечат некои граници околу се што се случува.
Друга земја, Кина, може да ја спречи Русија да користи тактичко нуклеарно оружје.
„Русија е многу зависна од поддршката на Кина“, вели Хедер Вилијамс, експерт за атомска енергија од Кралскиот колеџ во Лондон.
„Но, Кина ја дели доктрината дека никој не треба прво да користи нуклеарно оружје. Ако Путин употреби тактичко нуклеарно оружје, Кина тешко ќе го поддржи. Ако се реши на тој чекор, веројатно ќе ја загуби Кина“, вели Вилијамс.