Теории на заговор, загриженост за безбедноста, минимизирање на заканите или едноставно бунт – без оглед на причините за одбивање да се вакцинираат против КОВИД-19, тие се чини дека најдоа плодна почва на Балканот да пуштат корени. Ова се коментира во анализа на БТА.
Ако и вие верувате дека вакцините се обид за промена на човечката ДНК, дека се користат за микрочипирање, дека предизвикуваат стерилитет, болести, дека се поопасни од вирусот или едноставно се бескорисни, тогаш веројатно припаѓате на голем дел од населението во балканските земји кое категорично одбива да се вакцинира.
Романија е меѓу земјите со најниска покриеност со вакцинација во ЕУ. Во големите градови, нешто повеќе од 40% од населението е вакцинирано (со исклучок на Букурешт, каде што се вакцинирани 64%), во помалите градови нешто повеќе од 38% се имунизирани, а во руралните области – само 22,5%.
По појавата на првиот случај на инфекција на 26 февруари 2020 година, заедно со новиот коронавирус во земјата, изби паралелна пандемија на лажни вести и теории на заговор. Реториката „мутира“ од едноставно негирање на вирусот до сугестии против вакцинација, при што „вакцината предизвикува неплодност“.
Во првите месеци кружеа гласини дека болниците нудат пари за да се запише во нечија потврда за смрт дека лицето починало од КОВИД-19. Заштитната маска беше опишана како „затка“ што владата сака да им ја стави на своите граѓани. Секакви тврдења за штетноста на маските, чудесните третмани за КОВИД-19, теориите дека 5G технологиите се виновни за ширењето на вирусот и слично со месеци ги преплавуваат социјалните мрежи.
Студијата за ставовите кон КОВИД-19 покажа дека постарите луѓе и оние кои завршиле средно образование повеќе ги привлекуваат теориите на заговор. Едно објаснување, според антропологот Раду Амбрес, е дека постарите луѓе имаат недоверба затоа што се сеќаваат на времето на комунизмот, кога официјалните вести честопати беа лажни.
Луѓето со средно образование често мислат дека се доволно компетентни и во области надвор од стекнатото ниво.
Според септемвриската студија на институтот IRES за одбивањето да се вакцинираат, 28% од Романците не веруваат во вакцини; 14 проценти мислат дека не им треба вакцина; 12% се плашат од можни несакани ефекти; 11% имаат медицински контраиндикации. Девет отсто од испитаниците се на мислење дека коронавирусот не постои, а шест отсто не сакаат да се вакцинираат без конкретна причина.
Покрај оваа слика, националистичката Алијанса за единство на Романците влезе во романскиот парламент во декември 2020 година, организирајќи речиси секоја недела протести против антиепидемиските мерки и воведувањето ковид-сертификати.
Во Романија, свештенството, исто така, одигра значајна улога во обликувањето на мислењето, а некои црковни членови се покажаа како најжестоките антиваксери. На пример, игуменот на еден манастир во областа Неамт ги предупредил своите парохијани дека по вакцинацијата, на нивните тела ќе се појават лушпи слични на риби. Романската православна црква ги критикуваше изјавите на игуменот.
Во Турција, каде што повеќе од 80 отсто од возрасните граѓани досега се имунизирани со две дози од вакцината, летната анкета покажува дека процентот на луѓе кои не сакаат да се вакцинираат е 11 отсто од населението. 13 отсто од Турците рекле дека не се сигурни дали сакаат да се вакцинираат, а 76 отсто рекле дека се вакцинирани или планираат да се вакцинираат, според истражувањето на ИПСОС.
Противниците на вакцините се политички најбројни меѓу приврзаниците на прокурдската Демократска партија на нациите – 36,5 отсто, а најслаба почва за посејување антиваксерски ставови е меѓу електоратот на Партијата за националистичка акција – 9,5 отсто, покажува друг студија спроведена од агенцијата Метропол.
Митинзи против вакцинација се одржаа во последните недели во Истанбул и Измир, каде учесниците протестираа без маски и социјална дистанца против вакцинацијата и ограничувањата. Тие носеа плакати на кои пишуваше „Вакцината те штити или ти ја штитиш вакцината?“, „Ниту едно решение не е над уставот“ и „Вирусот, што не заразува туристи“.
Антиваксерите во округот Караккале, централна Турција, отидоа уште подалеку, објавувајќи ја својата намера да формираат своја партија, Партија за живот без наметнувања. Нејзиниот иницијатор, локалниот адвокат Хаџи Али Јозхан, рече дека партијата нема политички планови и дека целосно ќе се фокусира на рестриктивни мерки поради пандемијата. „Ние сме против принудните интервенции, против плановите за создавање роботизирани луѓе преку систем за следење на чипови со хемиски течности наречени вакцини“, рече Јозхан.
Уште поекстремен во својата реакција беше човек од градот Коња, кој отвори оган во јавниот превоз во октомври, откако беше дадена забелешка да стави маска.
Генерално, турската јавност не се противи на вакцинацијата. Но, поради фактот што голем дел од населението во земјата се деца и децата не се предмет на имунизација против КОВИД, темпото на постигнување масовен имунитет преку вакцинација изгледа бавно, велат експертите.
Грчката влада презеде активни мерки во текот на летото за да поттикне масовно вакцинирање, но и да изврши притисок врз одредени групи како медицинскиот персонал кој работи во домовите за стари лица, полицијата, наставниците и други да се вакцинираат. Иако околу 70% од Грците се вакцинирани со барем една доза, останува голема група која силно се противи на вакцинацијата.
Според една неодамнешна анкета на агенцијата Пулс, објавена од ТВ Скај, нешто повеќе од половина од оние кои се уште не се вакцинирани, околу 56%, велат дека не би се вакцинирале под никакви околности. Останатите 44% од невакцинираните наведуваат различни причини кои би ги убедиле да се вакцинираат, вкл. влошување на состојбата со епидемијата, со повеќе информации од научници или лекари дали се обврзани да работат или ако се поттикнати од верски службеници на кои им веруваат. Податоците покажуваат дека околу 15 отсто од Грците може да се идентификуваат како категорични „антиваксери“, барем во однос на вакцинацијата против КОВИД-19.
Интересен феномен е значително поголемата неподготвеност да се вакцинираат граѓаните на Северна Грција. За тоа се даваат различни објаснувања, како што се општествената структура и статус, демографската структура, но и влијанието на монаштвото на Света Гора, кое таму е особено силно и често е проводник на разни екстремни, па дури и неканонски погледи на христијанството.
Веќе во текот на летото, во различни делови на земјата започнаа протести против мерките во кои најгласна улога имаат антиваксерите, иако е тешко да се каже колку од демонстрантите се. За време на некои од протестите дојде до судири меѓу демонстрантите и полицијата.
Иако ретки, постојат поединечни случаи на насилство, како што е инцидентот со познатиот пнеумолог проф. Теодорос Василакопулос, кој кон крајот на октомври стана предмет на вербална и физичка агресија од сопственик на ресторан бидејќи забележал дека не ги контролира зелените сертификати на клиентите.
Иако темата има трајно место во медиумите, антиваксерите се генерално релативно мал процент од грчкото општество. Освен цврстиот став на владата за вакцинацијата, меѓу Грците постои прилично широк консензус за потребата од вакцинација, а мејнстрим медиумите во земјата не дозволуваат да шират ненаучни и неосновани тврдења за вакцините за Ковид-19.
Словенија, каде што во моментов околу половина од населението (53,9%) целосно е вакцинирано, во последните месеци беше сцена на некои од најбројните и насилни протести против вакцинацијата и ограничувањата поради КОВИД-19. Тие започнаа откако владата во средината на септември најави воведување на задолжителна вакцинација на 1 октомври за вработените во јавниот сектор. Незадоволни од ограничувањата и воведувањето зелени сертификати, Словенците се собираа неделно на протести во центарот на Љубљана, охрабрени од антиваксерската партија Resni.ca (Вистина).
Насилство го одбележа протестот пред самитот на ЕУ претходно минатиот месец, во кој полицијата употреби солзавец и водени млазови против демонстрантите, а повредени беа десетици полицајци. Премиерот Јанез Јанша, чија земја во моментов претседава со ЕУ, предупреди дека како резултат на „неодговорното однесување“, земјата може да биде принудена да ја укине блокадата.
Според истражувањето на Евробарометар објавено на почетокот на октомври, 24 отсто од Словенците велат дека никогаш нема да бидат вакцинирани. Водечка по неподготвеност за вакцинација во ЕУ е Бугарија, каде процентот на оние кои одбиваат вакцинација е 26 отсто, покажува истата студија.
Скептицизам за вакцините владее и во Хрватска, друга земја членка на ЕУ, каде 22 отсто од граѓаните се решени дека воопшто да не се имунизираат против КОВИД-19, покажува истражувањето на Евробарометар. Во земјата се вакцинирани 48,65% од вкупното население или 58,20% од возрасната популација.
Хрватска, заедно со Словенија и Бугарија, е меѓу земјите од ЕУ каде ситуацијата со коронавирусот е најзагрижувачка, според Европскиот центар за превенција и контрола на болести.
Одлуката за задолжителен дигитален европски сертификат за имунитет на коронавирус за работниците и за влез во сите владини служби и агенции, што е на сила од понеделникот (15-ти ноември), во последните денови предизвика протести во Загреб и други градови. „Невакцинираните да не се отпуштаат“ и „Слобода на избор“, пишуваат натписите на дел од плакатите на демонстрантите.
Во меѓувреме, пак, се создадоа огромни редици пред пунктовите за вакцинација во земјата.
Во Србија интересот за вакцинација, исто така, моментално опаѓа. Земјата ја започна својата кампања за вакцинација со силна стапка на вакцинација на почетокот, обезбедувајќи вакцини од голем број добавувачи – Pfizer, AstraZeneca, Sputnik и Sinopharm, но постепено во оваа балканска земја се наметна двоумењето и недовербата во вакцинацијата.
Така, Србија, која на почетокот на годината беше на второ место по стапка на вакцинација по глава на жител по Велика Британија, беше претекната од повеќето земји-членки на ЕУ, пишува Euronews. Дури дојде до таму што во некои центри за вакцинација во земјата бројот на вакцинирани странци го надмина бројот на локалното население. Во моментов, 43,9 отсто од Србите или 3,03 милиони луѓе се целосно вакцинирани во земјата.
Антиваксерските ставови се својствени и за голем дел од граѓаните на Северна Македонија и пред пандемијата Ковид-19. Во земјата на почетокот на 2019 година избувна епидемија на сипаници и однесе неколку животи и покрај тоа што вакцинацијата против оваа болест е вклучена во календарот за имунизација. Како што се испостави во тоа време, околу 10% од децата, или речиси 40.000 деца што треба да се вакцинираат, не биле имунизирани.
Недовербата кон вакцините продолжува да постои локално и во контекст на пандемијата Ковид-19. Овие процеси се поттикнати и од широко распространети дезинформации.
Медиумите постојано пренесуваат вести, јавноста е преплавена со информации, кои често содржат непроверени факти кои дезинформираат и под притисок на „безнадежната“ ситуација често стануваат вистина во која многумина веруваат. Како што неодамна истакна проф. Никола Пановски, околу 30 отсто од македонското население на почетокот на пандемијата воопшто не верувало дека болеста постои, а по илјадници смртни случаи во земјава, околу 10 отсто сè уште не веруваат.
Кампањата за вакцинација во Северна Македонија почна бавно поради недостиг на достапни вакцини. Во моментов 37,7% од граѓаните се целосно вакцинирани.