Минатата година се уште солидно поминуваа, но оваа година статистичките податоци покажуваат дека осум земји од Централна Европа и Балканот се наоѓаат во првите девет на списокот на светски земји кога станува збор за бројот на смртни случаи поврзани со короната на милион жители.
Според датотеката на Оксфорд наречена Our World in Data, оваа црна листа е предводена од Унгарија (2.812 смртни случаи на милион луѓе), следена од Чешка (2.721), БиХ (2.579), Црна Гора (2.364), Бугарија (2.342), Северна Македонија (2.290) Словачка. (2.126), Белгија (2.082) и Словенија (2.037).
Според истите податоци, во Хрватска се регистрирани 1.714 смртни случаи поврзани со корона на милион жители, а во Србија 931. Претходно, истражувачки новинари и експерти изразија сомневање во врска со официјалната српска статистика. Ова е најголемата слабост на ваквите списоци – тешко е да се споредат бројки од различни земји. Хрватска исто така наведува дека бројките не се доверлви.
Исто така, постојат многу земји каде епидемијата е игнорирана или недоволно тестирана, и постојат различни методологии за тоа како короната е наведена како причина за смртта. Значи, излегува дека во земји како Нигер, Венецуела или Авганистан, скоро никој не умира од коронавирус.
Ако сепак се држиме до достапните списоци, поентата не е дека болеста е особено смртоносна во Централна Европа и на Балканот, туку дека има премногу заразени таму. Досега, околу 1,8 проценти од регистрираните заразени лица починале во Чешка, додека учеството е значително поголемо во повеќе западни земји, како што се Велика Британија (2,9%) или Германија (2,5%).
Но, официјално, дури 15 проценти од Чесите имале или имаат корона. Вистинските бројки се, како и во секоја земја, веројатно поголеми.
Од друга страна, преполните земји како Индија и Бразил, на кои им се заканува хуманитарна катастрофа, досега не биле погодени од вирусот во толкава мерка. Во Индија, од почетокот на пандемијата, само 1,2 проценти од луѓето се официјално регистрирани како позитивни за корона, во Бразил 6,7 проценти.
Сепак, во Централна Европа и на Балканот, за разлика од Бразил и Индија, овој корона бран конечно полека се смирува. Но, зошто толку повеќе луѓе се заразиле и умреле таму отколку во Западна Европа?
Дел од одговорот може да лежи во разликите во економиите на Западна и Источна Европа. Во последниве децении, производствените капацитети се преместени од Запад на Исток. На пример, 37,3 проценти од вработените во Чешка работат во индустрија. Тој процент во Унгарија и Полска е 32, додека, според Светска банка, тој удел е значително помал во Западна Европа (20 проценти во Франција и 18 проценти во Велика Британија).
Чешка и Словачка, и покрај малото население, се наоѓаат на третото и четвртото место на списокот членки на ЕУ според бројот на произведени автомобили. Меѓу другите има и фабрики на германски автомобилски гиганти.
Ова едноставно значи дека во такви земји повеќе луѓе треба да одат на работа затоа што фабричката работа не може да се пренесе во домашната канцеларија, вели Маријан Хајдух, директор на Институтот за молекуларна медицина на Чешкиот универзитет Палачки.
Слично вели и Ричард Колар, математичар кој прави епидемиолошки модели и ја советува словачката влада. Тој вели дека разликата по региони е јасно видлива. Така, Братислава е помалку погодена од помалите словачки градови затоа што 60 проценти од жителите на главниот град можат да работат од дома.
Во првиот бран на короната во пролетта минатата година, во почетокот фабриките исто така го намалија или запреа производството. Денес не е така. Словачка, како најголем производител на автомобили во светот по глава на жител, привлекува и многу гастарбајтери од соседните земји, од кои некои патуваат секој ден во фабрики. Ова го зголемува ризикот од ширење на вирусот.
Многумина веќе го „снимаат филмот“ поради пандемични мерки, но бројките се немилосрдни: иако логиката е тешко да се открие, некои земји беа погодени од „третиот бран“ на пандемијата.
Хајдух вели дека Полска, Унгарија, Чешка и Словачка се многу слични во овој поглед. Покрај тоа, во Чешка, луѓето кои требало да бидат ставени во карантин за тоа време, добиле само 60 проценти од својата заработка.
„Ги демотивираше луѓето да останат во карантин или да пријавуваат контакти. Политичарите неодамна го сменија тоа, така што во карантин добивате скоро целосна плата и тоа веднаш наиде на прифаќање кај населението“, вели Хајдух.
Слично на тоа, Словачка започна доцна со исплати на работниците кои изгубија плати за време на пандемијата. „Во посиромашните региони на истокот и северот, откако некој ќе добие позитивен резултат од тест за корона, тешко дека може да си дозволи да остане дома“, вели Колар. „И луѓето кои работат на црно и онака не би добиле ништо. Мислиме дека затоа најсиромашните региони се најпогодени од короната“.
Можеби постои друга причина зошто поранешните комунистички земји се повеќе погодени. Некои истражувачи гледаат директна врска помеѓу довербата во владата и штетата предизвикана од пандемија.
Според студијата на „Еврофанд“, граѓаните на Словачка, Полска, Унгарија, Бугарија и Чешка имаат далеку помала доверба во владата отколку просекот на ЕУ. Според Транспаренси Интернешнл, корупцијата е голем проблем во сите овие земји.
Политичарите се обидуваат да го надминат ова на погрешен начин, велат соговорниците на ДВ. На пример, со донесување популарни и едноставни мерки, наместо ефективни. Хајдух посочува дека Чешка сменила четворица министри за здравство за една година. Не помогнаа ниту изборите за горниот дом на парламентот, пред кои владата се двоумеше да воведе мерки, стравувајќи дека тоа ќе ја загрози нејзината популарност.