На југот на Франција во вторникот почна склопување на најсложениот погон во историјата на нашата цивилизација – ИТЕР, која ќе трае наредните пет години.
Станува збор за научен проект вреден 20 милијарди евра чија цел е да ги реплицираат процесите што се одвиваат во внатрешноста на Сонцето, односно станува збор за проект кој со помош на нуклеарна фузија има за цел да овозможи создавање на енергија, која би можела да биде комерцијално произведена во иднина, се надеваат научниците.
Тоа е неограничен извор на чиста енергија, за што нашата цивилизација не најде начин како да ја искористиме во изминатите 60 години, заради големите технички предизвици што ги бара ваквиот зафат, пишува „Јутарњи лист“.
Како што напишала новинарката Тања Рудиќ пред пет години, за време на реакцијата на фузија, која е процес на спојување на јадрата на лесните атомски елементи, се ослободува голема количина на енергија.
На пример, фузијата на само пет грама материјал произведува исто толку енергија како согорувањето на 60 тони јаглен со висок квалитет.
„Фузија е безбеден извор на енергија во неограничено ниво“, и рече портпаролот на ИТЕР, Роберт Арно, на хрватската новинарка.
За разлика од фисијата, односно цепењето на атомските јадра, која е основа на нуклеарните централи, но и атомските бомби, не постои опасност од неконтролирана реакција кај фузијата.
Со други зборови, сценарио како во Чернобил не е можно.
„Со енергијата добиена со фузија, нема радиоактивен отпад кој опстојува долго време и нема емисии на јаглерод диоксид“, нагласи Арно.
Сон стар 60 години
Фузиската реакција е навидум едноставна: на пример, водородните изотопи деутериум и тритиум се спојуваат за да формираат хелиум и неутрони. За да се случи тоа, горивото мора да биде во состојба на плазма, т.е. мора да се загрее на повеќе од 150 милиони Целзиусови степени.
За да се соединат јадрата, плазмата со доволна густина мора да се чува доволно долго без контакт со ѕидовите на садот во кој се наоѓа. Ова се постигнува со силни магнетни полиња во т.н. магнетни шишиња или токамаци дизајнирани од руски физичари Андреј Сахаров и Игор Там врз основа на идејата на Олег Лаврентиев.
Андреј Сахаров, креаторот на руската термонуклеарна бомба, но и добитник на Нобеловата награда за мир во 1975 година, во доцните 50-ти години предвиде дека фузиониран реактор базиран на неговиот дизајн ќе произведе енергија за само 10 или 15 години.
Другите физичари предвидувале слично, но тоа не се оствари.
За да се собере гигантскиот реактор 23.000 тони во центарот на овој проект, ќе бидат поставени милиони различни компоненти, вклучувајќи повеќе од 3.000 тони суперпроводнички магнети и повеќе од 200 километри суперпроводнички кабли, од кои сите ќе бидат сместени во екстремни ниски температури од -269 степени Целзиусови.
Накратко, ова е најсложениот „градежен“ зафат на денешницата.
Чудо за планетата
Почетокот на фаза на составување го одбележаа и францускиот претседател Емануел Макрон и јапонскиот премиер Шинзо Абе, чија земја учествува во овој проект заедно со Европската унија, Соединетите држави, Велика Британија, Кина, Индија, Јужна Кореја и Русија.
„Верувам дека ваквите иновации ќе бидат клучни во борбата против климатските промени и во градењето на општество во кое нема прекумерни емисии на јаглерод диоксид“, рече Абе.
Ако ние се овозможи користење на чиста енергија, тоа ќе биде чудо за нашата планета, но мора да бидат свесни дека монтажа на овој погон ќе биде исклучително сложен процес во кој ние мора да биде толку прецизни како швајцарски часовник, изјави директор на проектот ИТЕР Бернард Бигот.
Кога ИТЕР ќе биде завршен во 2025 година, првите експерименти ќе почнат, а до 2035 година би требало да биде готова и изградбата на DEMO демонстрацискиот реактор, со сила од три гигавати, кој ќе произведува електрична енергија.
Крајната цел е да се започне со производство на комерцијална енергија до 2050 година преку фузија.