Во својот „нон-пејпер“ испратен до ЕУ, премиерот на Словенија, Јанез Јанша, предложил решавање на споровите на Балканот со промена на границите. Според содржинта на неофицијалниот документ што го објави словенечкиот портал „Нецензурирано“, Јанша презентирал идеи за поделба на Босна и Херцеговина, спојување на Република Српска кон Србија и обединувањето на Косово со Албанија.
„На Косово, 95% од населението сака да се обедини со оригиналната албанска нација. Слична е ситуацијата и во Албанија. Границата помеѓу Албанија (членка на НАТО) и Косово е практично непостоечка“, се вели во документот.
Се додава дека српскиот дел на Косово би добил посебен статус, следејќи го примерот на Јужен Тирол, автономна покраина во северна Италија, каде мнозинството од населението зборува германски.
Понатаму се предлага обединување на поголемиот дел од територијата на Република Српска со Србија.
„Српското национално прашање во голема мера може да се реши со припојување на дел од Република Српска кон Србија. Во овој случај, Србија е подготвена да се согласи на обединување на Косово и Албанија“, се вели во документот.
Во документот стои и дека хрватското национално прашање може да се реши со спојување на повеќето хрватски кантони во БиХ со Хрватска или со давање посебен статус на хрватскиот дел на БиХ, следејќи го примерот на Јужен Тирол.
„Ова ќе им даде на Бошњаците независна функционална држава и ќе преземат целосна одговорност за тоа. На референдум, луѓето ќе одлучат дали да се приклучат на ЕУ или иднина надвор од ЕУ (следејќи го примерот на Турција)”, стои во документот.
За содржината на „нон-пејперот“, во изјава за „Локално“, словенечкиот европратеник Клемен Грошељ истакнува дека засега, поради контрадикторните обвинувања на кабинетот на претседателот на Советот на Европа, Шарл Мишел, сè уште не се знае со сигурност дали тој документ постои или не, бидејќи суштината на хартиениот инструмент во дипломатијата е во тоа што тој официјално не постои и е еден вид материјал за дискусија.
„Дека канцеларијата на претседателот Мишел го потврди постоењето на таков документ, а потоа го демантираше, и тоа е некаква порака. Во секој случај, идеите што наводно постојат во тој документ се апсолутно неприфатливи и се одраз на некои политики од минатото. Ова се идеи кои на некој начин ги промовираше администрацијата на претседателот Трамп во врска со прашањето за Србија и Косово. Можеби треба да ја бараме причината за ваквото размислување, во владата на Јанез Јанша и во тоа. Политиката на ЕУ и огромното мнозинство во ЕП, па дури и во Словенија, е дека секоја промена на границите на Западен Балкан е отворање на Пандорината кутија. Решението за земјите од регионот е да се приближат до ЕУ, да спроведат длабоки социјални, економски, па дури и политички реформи, кои ќе им овозможат на земјите и пред се на општеството на регионот да ги постигнат сите придобивки од процесот и ЕУ членството донесе. Нема реална популистичко-националистичка алтернатива на тој план“, вели Грошељ.
Во однос на прашањето дали доколку дојде до некакво остварување на ваков договор и дали тој може да помине мирно и без крвопролевање, европратеникот вели дека тоа не може да се случи и дека тоа го знае и „огромното мнозинство во европската, па дури и светската политика“.
За тоа дали е ова некаков „пробен балон“ од Брисел, пред да почнат земјите да губат територии, Грошељ вели дека кој и да помислил во таа насока, не разбира дека „изгубивме илјадници животи поради такви идеи во 90-тите години на минатиот век“ и дека никој, и никој воопшто, нема да профитира од тоа.
„Како прво, во Словенија, огромното мнозинство од нас граѓаните и политичарите е целосно свесно дека сите губиме со вакви идеи и дека ваквите идеи се суштински спротивни на стратешките интереси на Словенија и ЕУ. Нашиот стратешки интерес беше и јас и сега и во иднина ќе се залагам дека овој интерес останува мир и развој на регионот во согласност со идеалите, нормите и вредностите врз кои се заснова ЕУ. Дека тоа е тежок и сложен процес, со многу препреки, граѓаните на Северна Македонија знаат најдобро, но колку и да е тешко, тоа е најдобрата алтернатива, сите други алтернативи се полоши за вас. ЕУ во никој случај не е совршена структура, но минатото нè учи дека другите алтернативи што ги тестиравме во минатото се многу полоши. Затоа вреди да се истрае на тој европски пат“, смета тој.
За мешањето на големите сили и нивиот „потпис“ на ваквиот документ, европратеникот е длабоко убеден дека на почетокот на работата на новата американска администрација не постојат можности за каков било консензус за идеите за кои наводно зборува споменатиот документ.
„И Европската Комисија и САД јавно повторија дека не се склони кон какви било промени на границите на Западен Балкан. И, ако погледнеме пошироко во контекст на моменталните тензии околу Украина, прифаќајќи ја идејата за промена на границите, јас навистина не би ги зајакнал позициите на ЕУ и САД во однос на Русија и да не заборавиме на други прашања, како што се Јужното Кинеско Море и Тајван. Не станува збор само за мир на Западен Балкан, туку прашање со многу пошироки и подлабоки импликации за постојниот светски поредок“, вели Грошељ.
Според словенечката европратеничка со македонско потекло, Ирена Јовева, ставовите во врска со европскиот пат и интеграцијата на Западен Балкан мора да бидат јасни, дека ЕУ е иднината на тие земји.
„Прекројувањето, односно промената на границите, не е идеја врз која се гради демократска и правна држава. Државите треба да обезбедат безбедност и права за сите нивни жители, без оглед во кој дел од земјата живеат, а новите гранични цртежи нема да доведат никаде, освен во некои минати, немирни и крвави денови, до кои – за жал – знаеме дека тогите донесоа такви идеи. Затоа, какви било идеи во овој поглед се неприфатливи, неоправдани и штетни, на крајот на краиштата, штетни не само за регионот, туку и за Словенија и нејзините витални интереси во регионот и Европа“, вели Јовева во изјава за „Локално“.
Што се однесува до нон-пејперот, таа го повтори мислењето на нејзиниот колега Грошељ дека не знаат официјално за што заговара сегашната влада на Република Словенија во дипломатските кругови во врска со регионот на Западен Балкан.
„Сепак, знаеме дека во овие кругови веќе некое време се зборува за промена на словенечката политика кон регионот. Јанез Јанша, со својата деструктивна политика и во надворешните односи, очигледно не води по еден поинаков, погрешен пат“, наведува европратеничката.
Според неа, како една од целите на Претседателството со Советот на ЕУ, Словенија треба првенствено да се залага за понатамошен процес на интеграција на земјите од Западен Балкан во ЕУ.
„Земјата да игра улога на искрен медијатор, особено во врска со пристапните преговори на С. Македонија и Албанија, а не да поддржува посебни решенија, штетни за регионот и за самата Словенија“, истакнува Јовева, додавајќи дека идејата за „мирна одвојување“ не е тема во Европскиот парламент или во европските институции во таа смисла.
„Ние го поддржуваме и секогаш ќе го поддржуваме интегритетот, напредокот и интегритетот на сите земји од Западен Балкан. Точно е дека, на пример, во Европскиот парламент, радикалната десница ги споменува овие идеи, но нивните понекогаш радикални ставови и евроскептицизам генерално не добиваат важност или сила во рамките на институциите“, потенцира европратеничката.
Пендаровски: Секое прекројување на границите на Балканот нема да придонесе за стабилизација на регионот
Македонскиот претседател Стево Пендаровски вели дека не разговарал со словенечкиот колега Борут Пахор за промена на границите на Балканот.
Од Кабинетот на претседателот Пендаровски велат дека без разлика дали постои таков документ или не ставот на претседателот е одамна познат.
„Секое прекројување на границите на Балканот нема да придонесе за стабилизација на регионот. Претседателот Пендаровски е убеден дека ваквите идеи за прекројување на границите на Балканот нема да добијат поддршка од Европската Унија. Единствениот пат кој води напред кон подобар живот и благосостојба на граѓаните и државата е преку исполнување на неопходните реформи, клучни за наше придружување во европското семејство“, велат од Кабинетот на претседателот.
Вчера се огласи и Членот на претседателството на Босна и Херцеговина, Жељко Комшиќ, кој изјави дека идеите кои се наведени во нон-пејперот, кој во Брисел го испрати словенечкиот премиер, не се нови, туку постоеле и пред почетокот на војната во БиХ, истакнувајќи дека тие би го означиле исчезнувањето на Босна и Херцеговина.
„Според тој документ, колку што гледам јас, не би останала Босна и Херцеговина. Тие нудат некоја сосема поинаква варијанта која ни беше понудена дури и пред да почне војната. И во војната беше нудена. Значи мали државички бошњачки, или како што тоа тие го викаат муслимански“, наведе Комшиќ.
Тој оцени дека објавениот нон-пејпер укажува дека денес во властите во оделни европски земји силите кои ги заговараат идеите се „мотивирани од антиисламизам и антисемитизам“.
Никола Поповски