Србија демонстрира независност на својата надворешна политика и близина со Русија. Ова предизвикува фрустрација во ЕУ затоа што Брисел преговара за членство со земјата. Сепак, Белград ќе треба да избере: или со ЕУ или со Русија.
На крајот на октомври (25.10), Србија потпиша Договор за слободна трговија (ФTA) со Евроазиската економска унија (ЕЕУ). Во Брисел, ова зближување меѓу Белград и Москва, кое е движечка сила зад евроазискиот економски блок, е фрустрирачко: Србија не е само кандидат за членство во ЕУ, туку земја со која Брисел активно преговара за членство.
Србија ќе треба да избере помеѓу ЕУ и ЕЕУ
До нејзиното пристапување во ЕУ, Србија е слободна да склучува какви било трговски договори со други земји или организации. Но, со пристапувањето во Заедницата, таа е должна да ги напушти сите овие договори, вели канцеларијата за надворешна политика на ЕУ, Маја Коцијанчич. Ова е предуслов за сите земји кандидати, за кои страните се свесни за време на претпристапниот процес на преговори.
Несомнено, Србија има право самостојно да ја одреди својата надворешна и домашна политика, вели Италијанецот Даниел Рондинели. Но, потпишувањето на договор за слободна трговија со Евроазиската економска унија (ЕЕУ) е спротивно на насоката, за која се договорија Брисел и Белград во преговорите за членство, рече тој.
Во Брисел доминираат политичките проценки, за тоа дека на Белград ќе му се наметне да избере меѓу ЕУ и ЕЕУ. „Ние ги почитуваме политичките, културните и религиозните врски меѓу Русија и Србија, градени стотици години, но на крај Србија мора да одлучи точно во која унија сака да биде членка. Затоа што не може да седи на две столчиња во исто време“, вели словенечкиот европратеник Франц Боговиќ, кој е заменик претседател на делегацијата на Европскиот парламент (ЕП) за односи со Србија.
На што цели Белград?
Главниот економски партнер на Србија денес е Европската унија. Според официјалната статистика, во 2018 година, 67% од српскиот извоз и 60 проценти од увозот во земјата биле од и кон земјите на ЕУ. Во исто време, Русија, која има централна улога во ЕИФ, учествува со само 5,3% од извозот и 7,9% од увозот во Србија – под услов двете земји да имаат договор за слободна трговија од 2000 година.
Вреди да се спомене овде дека Србија одржува многу поблиски трговски и економски врски со ЕУ отколку со Русија. И европските инвестиции во српската економија далеку ги надминуваат оние на Русија. Наспроти ова, набудувачите сугерираат дека намерата на Белград да потпише договор за слободна трговија со земјите на ЕЕУ била политички мотивирана. Или, како што вели аналитичарот во Европскиот центар за политички истражувања, Ерван Фуере, „Србија јасно сака да покаже независност во својата надворешна политика и блискоста со односите со Русија“.
Една од најтешките теми во преговарачкиот процес со Белград е барањето за нормализирање на односите со Косово. Поранешната српска провинција со претежно албанско население е призната од повеќето земји-членки на ЕУ. Напротив, Москва е целосно во солидарност со ставот на Белград за ова прашање. Ставот на Русија за косовското прашање е значаен придонес кон проруското чувство во Србија.
Некои политички набудувачи во Брисел имаат тенденција да веруваат дека дел од желбата на Белград да ги зајакне своите економски врски со евроазиската група мора да се бара во самата ЕУ. На пример, преговорите за членство со Северна Македонија и Албанија се во застој. Повеќе од една година, земјите од Заедницата не можат да постигнат договор за почеток на преговарачкиот процес со двете земји кандидати. На самитот од 17 и 18 октомври, одлуката за отворање преговори со обете страни повторно беше блокирана – овој пат од Франција.
„Историска грешка“
Во оваа прилика, европратеникот Даниел Рондинели вели дека е можно Србија да се плаши дека истата судбина може да ја снајде и една од земјите-членки би ставила вето на пристапувањето на земјата во Заедницата. Рондинели го опишува однесувањето на Франција во однос на Северна Македонија и Албанија како „историска грешка“.
Романскиот европратеник од фракцијата за либерална обновлива Европа, Клотилде Арманд, исто така, се согласува. „Освен ако не ги поддржиме балканските земји, ние ги туркаме во сферата на влијанието на Кина и Русија. Не можеме да ги натераме земјите-кандидатки да застанат и да чекаат додека ја треснеме вратата, со надеж дека нема да затропаат на туѓи врати“, вели таа.
„Во минатото се тврдеше дека ЕУ е единствениот голем играч на Западен Балкан. За жал, тоа веќе не е случај. Трендот кон зближување со Истокот – не само со Русија, туку и со Кина – може да се засили во иднина. Тоа се однесува не само за Србија, туку и за целиот регион “, предвидува политичкиот аналитичар Ерван Фуер.
Извор: ДВ