Крвавиот напад во вторникот во Пахалгам, каде што најмалку 26 туристи беа убиени во рафален напад, претставува најсмртоносен напад на милитанти во Кашмир од 2019 година. Жртвите не беа војници или официјални лица, туку цивили на одмор во една од најубавите долини на Индија. Овој напад го прави не само брутален, туку и симболичен. Со оглед на сложената историја на Кашмир, за кој право полагаат и Индија и Пакистан, но кој двете земји го контролираат само делумно, одговорот на Индија, според експертите, ќе биде обликуван колку од преседаните, толку и од притисоците, пишува „BBC“.
Одговорот на нападот од Делхи беше брз, со неколку чекори, затворање на главниот граничен премин, суспензија на клучниот договор за поделба на водите и протерување на дипломати. Дури и понатаму, министерот за одбрана, Раџнат Синг, најави силен одговор, ветувајќи акции не само против извршителите, туку и против организаторите на злонамерните дела на индиска територија.
Прашањето, велат аналитичарите, не е дали ќе има воен одговор – туку кога, како ќе биде изведен и по која цена.
„Веројатно ќе видиме силен одговор – одговор кој ќе ја покаже решителноста како пред домашната јавност, така и пред актерите во Пакистан. Од 2016 година, а особено по 2019, прагот за одмазда беше поставен на прекугранични или воздушни напади“, вели за BBC воениот историчар Сринат Рагаван.
„Тешко е за владата да делува под тој ниво сега. Пакистан ќе одговори, како и порано. Ризикот, како и секогаш, е погрешната проценка – од двете страни“, додава тој.
Рагаван се осврнува на два претходни големи одмазднички напади на Индија – 2016 и 2019 година. По смртоносниот напад во Ури во септември 2016 година, кога беа убиени 19 индиски војници, Индија изведе таканаречени „хируршки удари“ преку фактичката граница – позната и како Линија на контрола (LoC) – гаѓајќи, како што тврдеа, милитантни бази во пакистанскиот дел на Кашмир.
Во 2019 година, по нападот во Pulwama, кога беа убиени најмалку 40 припадници на индиските паравојни сили, Индија изврши воздушни напади на наводен милитантен камп во Балакот – прв таков напад длабоко во територијата на Пакистан од 1971 година. Пакистан одговори со воздушни напади, што доведе до воздушни борби и краткотрајно заробување на индиски пилот. Двете страни покажаа сила, но избегнаа целосен конфликт.
Две години подоцна, во 2021 година, беше договорен прекин на огнот долж LoC, кој претежно остана на сила и покрај повремените милитантни напади во индискиот дел на Кашмир. Мајкл Кугелман, спонополитички аналитичар, смета дека високото количество на жртви и целта на индиски цивили во овој напад покажуваат голема веројатност за воен одговор од страна на Индија, ако Делхи утврди или само претпостави било каква пакистанска вмешаност.
„Главната корист од таков одговор за Индија би била политичка, бидејќи ќе постои голем притисок од јавноста да се одговори силно“, вели тој за „BBC“.
„Втората корист би била обновување на одвраќањето и намалување на антииндиската закана, ако ударот успешно ги елиминира терористичките цели. Мана е тоа што таквата одмазда може да предизвика сериозна криза, па дури и конфликт“, вели Кугелман.
Какви опции има Индија?
Тајните операции нудат можност за негирање на одговорноста, но можеби нема да ја задоволат политичката потреба за видливо обновено одвраќање, вели Кристофер Клари од Универзитетот во Олбани (САД). Ова и остава на Индија две можни опции, забележува тој. Првата е прекин на огнот од LoC од 2021 година да почне да ослабува, и премиерот Моди би можел да одобри враќање на прекугранична размена на оган.
Втората опција се воздушни напади или дури и конвенционални удари со крстаречки ракети, како во 2019 година – секој од нив носи ризик од ескалација, како што се случи тогаш. „Ниту една опција не е без ризик. САД се моментално зафатени со други кризи и можеби нема да можат или да сакаат да помогнат во управувањето со кризата“, вели Клари за BBC.
Еден од најсериозните ризици во секоја криза помеѓу Индија и Пакистан е тоа што двете земји се нуклеарно вооружени. Тој факт ја фрла долга сенка врз секоја одлука, обликувајќи ја и воената стратегија и политичките пресметки.
„Нуклеарното оружје е и опасност и ограничување – тоа ги присилува донесувачите на одлуки од двете страни да постапуваат внимателно. Секој одговор ќе биде најверојатно прикажан како прецизен и целен. Пакистан може да одговори со истата мера, а потоа да побара начин да се смири конфликтот“, вели Рагаван.
„Ги видовме овие образци и во други конфликти, како Израел-Иран – калибрирани удари, по кои следува деескалација. Но ризикот секогаш е дека работите не одат како што е планирано“, додава Кугелман и вели дека една од лекциите од кризата во Pulwama е дека „секој народ користи ограничени контрамерки“.
„Индија ќе мора да го измери политичкиот и тактичкиот профит од одмаздата во однос на ризикот од сериозна криза или конфликт“, истакнува Кугелман.
Хусеин Хакани, поранешен пакистански амбасадор во САД, верува дека ескалација е можноа овој пат, при што Индија веројатно ќе разгледува ограничени “хируршки удари”, слично на оние од 2016 година.
„Предноста на таквите удари од индиска перспектива е што се ограничени по обем, па Пакистан нема да мора да одговори, а истовремено покажуваат на индиската јавност дека државата реагирала. Но, таквите удари можат да предизвикаат и одговор од Пакистан, кој тврди дека се реагирало рефлексивно, без каква било истрага или докази“, рече тој.
Без разлика кој курс ќе го избере Индија – и како било Пакистан да одговори – секој чекор носи ризици. Заканата од ескалација е постојано присутна, а со неа и можноста кревкиот мир во Кашмир дополнително да измикне.
Истовремено, Индија мора да се соочи со безбедносните пропусти кои овозможија дека нападот воопшто се случи.
„Тоа што таков напад се случи среде туристичката сезона укажува на сериозен пропуст – особено во Унијата каде што федералната влада директно ја контролира безбедноста и редот“, забележува Рагаван.