Денес се чини како далечно минато, но на 2 март беше објавено видео низ целиот свет во кое германскиот министер за внатрешни работи Хорст Зехофер одби да се ракува со својата канцеларка Ангела Меркел.
„Тоа беше исправно“, рече Меркел низ смеа во тоа време.
Бројни здравствени установи препорачуваат да избегнуваме да се ракуваме, гушкаме и да се бакнуваме кога се поздравуваме за време на пандемијата. Така, Силвија Бренд, директор на програмата за глобални инфекции на Светската здравствена организација (СЗО), препорача алтернативни поздрави како што се удар со лактот, поклонување или едноставно мафтање со раката. Сепак, некои одат понатаму.
– Мислам дека не треба да се користи никогаш повторно ракувањето, да бидам искрен со вас – рече легендарниот доктор Ентони Фаучи, директор на Американскиот национален институт за алергија и заразни болести.
Кога започнавме да се ракуваме?
Историчарите веруваат дека поздравувањето со подавање на десната рака како знак на добри намери е обичај што датира уште од античко време кога луѓето биле вооружени. Ракувањето ставило до знаење дека се бара мирољубив контакт и дека нема намера да се користи оружје, пишува „Јутарњи лист“.
Дека луѓето се ракуваат одамна во минатото, ни го покажуваат мотивите за уметнички дела од антички Египет, Месопотамија и античка Грција.
Најстарата сцена на раката е рељеф од деветтиот век пред нашата ера, во која асирскиот крал Шалманшар III се ракува со вавилонскиот владетел за да го зајакне сојузот. Античкиот грчки поет Хомер неколку пати го опиша ракувањето во еповите „Одисеја“ и „Илијада“, додека музејот во Атина чува релјеф на кој се ракуваат двете божици, Хера и Атина. Релјефот е создаден по Пелопонезните војни, на крајот на петтиот век пред нашата ера, и е посветен на пријателството на градовите – државите на Атина и Самос (чиј покровител бил божицата Хера). Од античка Грција, ракувањето се ширело во Рим, каде се сметало за знак на пријателство и лојалност.
Зошто ракувањето е важно за нас?
Денес, ракувањето е распространета честитка во меѓународната комуникација. Го гледаме соговорникот во очи, а ракувањето го извршуваме во висина на лактот. Правилата за добро однесување бараат раката да се подаде прво на постарите кон помладите, жената кон мажот и лицето со повисока позиција на лицето со пониска позиција. Мажите мора да ги соблекуваат ракавиците при ракување, додека жените не мора.
„Иако ракувањето веќе не служи како потврда дека друг маж или жена повеќе не држи оружје, таа го зачува својот белег на големи намери“, рече Џулијан Шредер, професор на Универзитетот во Калифорнија, Беркли, за Би-Би-Си.
Професорот од универзитетот во Торонто, Тизијана Касиро вели дека ракувањето е „основен инстинкт на луѓе кои мораат да воспостават меѓусебна доверба“. Студијата на израелските научници предводена од Ноам Собел од Институтот Визман, објавена во 2015 година, покажа дека луѓето ги мирисаат своите раце откако ќе се поздрават.
– Луѓето постојано ја имаат раката на лицето, ја мирисаат и го менуваат своето однесување откако ќе се ракуваат. Ова покажува дека ракувањето е еден вид хемиска сигнализација – рече Собел.
Најпознатите ракувања во историјата
Некои ракувања, особено меѓу државниците од 20 век, влегоа во историјата. На пример, на 25 јули 1945 година, само неколку недели по предавањето на нацистичка Германија во Втората светска војна, сојузничките лидери се состанаа во Потсдам за да ја обликуваат повоената Европа и да ја предупредат Јапонија за „брзо и целосно уништување“ ако не се предаде. Како претседател Хари Труман, британскиот премиер Винстон Черчил и советскиот лидер Јосиф Висарионович Сталин позираа со ракување со насмевка, во позадината светот почна да се дели во источни и западни блокови.
Почетокот на крајот на блоковските поделби беше обележан со ракувањето на американскиот претседател Роналд Реган и на советскиот лидер Михаил Горбачов на 19 ноември 1985 година во Женева.
Израелскиот премиер Јицак Рабин и лидерот на палестинската ослободителна организација (ПЛО), Јасер Арафат, се ракуваа под будното око на американскиот претседател Бил Клинтон по потпишувањето на мировниот договор во Белата куќа на 13 септември 1993 година.
По 46 години апартхејд, легендарниот Нелсон Мандела беше избран за прв црн претседател на Јужна Африка. Тој се ракуваше со претседателот во заминување Фредерик Вилем де Клерк во Преторија на 10.05.1994 година.
Што разменуваме со ракувањето?
Кога ја подавате раката за поздравување, тоа е продолжение на вашето биолошко оружје.
– Кога ќе стиснете нечија рака, немате идеја каде била таа рака и сте изложени на „опасни елементи“, како што се вируси и различни видови бактерии. Ракувањето е застарен обичај. Во многу култури, луѓето научиле да се поздравуваат без да се допираат едни со други – рече за CNBC Др. Грегори Поланд, специјалист за инфективни болести на Клиниката Мајо.
Одамна е познато дека разни инфекции се пренесуваат и преку ракување. Меѓу другите микроорганизми, вирусот САРС-КоВ-2 се пренесува од рака на рака, кој најчесто се шири преку заразени капки и може да живее на човечка кожа долго време. Главниот совет што сите здравствени институции им го пренесуваат на граѓаните е да се грижат за хигиена на рацете. Така, една студија покажа дека пренесуваме 3.200 бактерии со рака и дека едвај се ракуваме едни со други во просек од 15.000 пати во текот на животот. Ракувањето, заради неговото времетраење, пренесува двојно повеќе бактерии од другите, повеќе неформални и побрзи поздрави.
– Нема потреба да се ракувате. Мораме да го прекинеме тој обичај. Бидејќи, всушност, тоа е еден од главните начини на пренесување на респираторни заболувања – утврди Фаучи.
Што може да го замени ракувањето?
Експертите се согласуваат дека само ракување не е толку важно, но културната универзална порака што ја пренесува: една соработка и врска. Алтернативите веќе постојат: од мало навалување до мафтање. За време на средбата во Занзибар, претседателот на Танзанија, Џон Магуфи, го поздрави опозицискиот политичар таму, симулирајќи ја вообичаената ракување со нозете, за да се избегне можна инфекција со вирусот корона.
– Мислам дека на крајот би било возможно да се замени раката со друг гест што претставува слични намери – смета професорот Шредер.
Полска сугерира пријателски поклонување со главата како можен поздрав и спомнува честитки со лактот, кој моментно е во мода, но изгледа прилично неспретно.
Ракувањето во азиските култури е непотребно. На пример, во Јапонија, луѓето се поздравуваат едни со други со поклонување, а ракување или било каков вид на допирање е непотребно. Во Индија, луѓето се поздравуваат едни со други со преклопување на дланките на срцето и малку се поклонуваат. Кинезите го прифатија западниот обичај да се ракуваат со комуникацијата, но по избувнувањето на Ковид-19 во Вухан, тие се ракуваа со поздравување.
– Англискиот јазик е деловен јазик денес. Затоа, во бизнисот, конвенциите се стисокот на рацете. Но, ако погледнеме математички, во Кина и Индија, имате половина од светското население што не се ракува. Другите начини на поздравување се всушност поконвенционални отколку ракување. Бидејќи Кина и Индија стануваат се повеќе влијателни во глобалниот деловен свет, поздравувањето обичаи во тие култури би можело да стане меѓународна норма, вели Канина Бланшар, професор на Универзитетот во Западен Онтарио.
– Не велам дека ќе бидам среќна со престанувањето на ракувањето, но прилагодувајте се на околностите. Ако има општествена потреба за тоа, ние како човечки суштества сме неизмерно способни за тоа – заклучи Бланшар.