Не долго по почетокот на руската инвазија на Украина, внимателно следениот индекс на цените на храната на Организацијата на ОН за храна и земјоделство (ФАО) го достигна своето највисоко ниво досега, зголемувајќи ги потрошувачките цени ширум светот. Во Обединетото Кралство, на пример, цените на многу производи се зголемија многу повеќе од инфлацијата, при што лебот и јајцата се зголемени за 18% во годината до декември, а млекото за 30%.
Овие зголемувања ја загрозија безбедноста на снабдувањето на храната, особено во земјите со низок и среден приход кои во голема мера се потпираат на Украина и Русија за житарици и растителни масла. Ова вклучува многу земји во Африка и Азија. Иако почна многу да се зборува за можноста од глад, индексот на цените на храната на ФАО се врати на нивоата пред инвазијата.
Но, што не чека во 2023 година кога станува збор за цените на храната?
Што се случи?
Снабдувањето со храна не може да се гледа одвоено од Ковид пандемијата. Многу луѓе во енергетската и прехранбената индустрија беа премногу болни за да работат или не можеа да работат поради пандемските ограничувања, што ги намали залихите. Како што светот се отвори и побарувачката почна да расте, цените на храната и енергијата исто така пораснаа.
Ова ги направи луѓето особено ранливи на настаните во Украина. Штом започна војната, инфлацијата на цените на храната достигна врв бидејќи пазарите не беа сигурни дали производството и извозот ќе бидат засегнати и како ќе се прилагодат глобалните синџири на снабдување.
Украинскиот извоз на жито продолжи откако во јули беше постигнат договорот на ОН за создавање хуманитарен коридор низ Црното Море. Позитивно беше и тоа што жетвата на пченица беше поголема од очекуваното. Сепак, многу земјиште околу фронтот не можеше да се ожнее, како што се полињата со пченка. Поради ова, украинскиот извоз на жито се намали во 2022 година за околу 30% на годишна основа.
Дополнителни притисоци: енергија, ѓубриво, време…
Русија извезува уште повеќе пченица од Украина и обезбедува околу 15% од светската побарувачка. Потешко е да се види што се случи со овие залихи откако Русите престанаа да даваат податоци, но сигурно политиката на Москва да прави бизнис само со „пријателски“ земји ќе влијае и на достапноста за многу земји.
Земјите кои многу се потпираат на украинско/руско жито се принудени да купуваат на друго место. На пример, Јемен и Египет увезуваа повеќе жито од Индија и ЕУ, плаќајќи повисоки цени од вообичаеното.
Имаше и други притисоци врз земјоделците кои имаа ефект на намалување на глобалното снабдување со храна, како што се повисоките цени на ѓубривата и енергијата.
Во Обединетото Кралство, најголемата фабрика за производство на азотни ѓубрива го прекина производството во текот на 2022 година. Просечната цена на вештачкото ѓубриво за земјоделците во Велика Британија сега е за 18% повисока од минатата зима и 66% повисока од пред две години, пишува The Conversation.
Дополнителен проблем дефинитивно беа екстремните временски услови во текот на 2022 година. Ова главно се однесува на топлотните бранови и сушата во Северна Европа, Америка и Кина, поплавите во Пакистан и сушата во Аргентина. Наводнувањето стана потешко во областите кои зависат од него, додека во Европа сушните услови ја намалија понудата на фуражни култури и жетвата на трева за силажа. Поради тоа се зголемија и цените на месото и зеленчукот.
Според Светската програма за храна на ОН, комбинираниот ефект на инфлацијата, војната и екстремните временски услови е таков што многу луѓе ширум светот имаат ограничен пристап до храна. Бројот на луѓе кои се соочуваат со сериозен недостиг на храна е зголемен за 20% од почетокот на војната.
Што не чека?
Цените на гасот и нафтата на големо се намалени од највисоките нивоа во текот на 2022 година, што ќе биде од корист за целиот синџир на снабдување со храна. Ова е една од причините зошто инфлацијата благо се намали во многу земји во текот на есента.
Сето ова треба позитивно да се одрази и на глобалниот индекс на цените на храната. Цените на житариците, месото и особено растителното масло се намалија кон крајот на годината, иако цените на шеќерот и млечните производи отидоа во спротивна насока. Целокупната инфлација на цените на храната останува историски висока.
За следната година, површината на засадени култури во Украина се проценува дека е за 17% помала отколку во 2022 година. Земјоделците во другите земји садат повеќе пченица и пченка за да компензираат, иако целокупната понуда ќе продолжи да биде под притисок од повисоките земјоделски трошоци и потенцијално екстремни временски услови.
Цените на ѓубривата најверојатно ќе останат високи бидејќи залихите остануваат ограничени, што влијае особено на посиромашните земји, што може да ги загрози приносите и квалитетот и да ги изложи заедниците на малите стопанства на поголема несигурност во храната.
Ограничена понуда
На крајот на краиштата, многу основни производи веројатно ќе останат во ограничена понуда во 2023 година, што значи дека притисокот врз цената ќе продолжи. Трговците на мало ќе бидат принудени да ги апсорбираат трошоците или да ги пренесат на потрошувачите. Владите ќе треба да размислат како да им помогнат на потрошувачите, како и на земјоделците.
На меѓународно ниво итно треба да се склучи договор за набавка на ѓубрива за да се минимизираат прекините. На долг рок, земјоделството мора да ја намали својата зависност од ѓубрива преку развивање земјоделски практики кои го оптимизираат циклусот на хранливи материи. Ова вклучува поефикасно користење на ѓубриво и екстракција на хранливи материи од отпадните води.
Ѓубривата секогаш ќе бидат дел од земјоделскиот систем, но производството на храна треба да се направи поодржливо.