Регрутирањето војници и принудувањето да се борат на страната на окупаторот е воено злосторство. ДВ разговараше со Украинци и активисти за човекови права за тоа како руските напаѓачи вршат притисок врз жителите да служат војска.
Оваа пролет беше забележана највисока стапка на воени регрутации во Русија во последните 14 години. На крајот на март, рускиот претседател Владимир Путин издаде декрет со кој наредува регрутирање на 160.000 мажи на возраст од 18 до 30 години. Нивната едногодишна служба започна на 10 април. Министерството за одбрана на Русија тврди дека последниот циклус на мобилизација, кој се спроведува двапати годишно пролет и есен нема никаква врска со војната против Украина. Сепак, на служба се повикани и мажи од регионите окупирани од Русија Доњецк, Луганск, Запорожје и Керсон. Според Украинската источна група за човекови права (ЕХРГ), најмалку 300 луѓе од окупираните територии биле регрутирани во руската армија во есента 2024 година, вклучувајќи околу 200 од Запорожје и Херсон и 100 од Луганск и Доњецк.
„Ако насилно ме мобилизираат, ќе се убијам“, вели Олексеј (името е сменето). Овој 21-годишник живее во делот на Запорожје окупиран од Русија, каде сака да остане со семејството. „Каде и да одам, би морал да го започнам животот од почеток“, вели тој. Иако сега има руски пасош, досега успеал да избегне регрутирање. Сепак, од минатата есен, руските окупациски власти бараат од мажите да се пријават во војска, вели тој. Без руски документ за идентификација, речиси е невозможно да се најде работа или да се студира на универзитет, објаснува Олексиј. Иако не слушнал за случаи на принудна регрутирање, тој вели дека проруски луѓе доброволно се пријавиле на служба во руската армија и потпишале договори со неа.
Друг маж, 28-годишен жител на окупирано село во регионот Луганск, ја опишува ситуацијата слично. Тој сè уште не прифатил руски пасош и вели дека окупационите власти им го отежнуваат животот на луѓето како него. На пример, СИМ-картичките не можат да се купат без руски документ за лична карта, бидејќи телекомуникацискиот систем е под руска контрола, што го потврдија активистите за човекови права.
Притисок за исполнување на планот за мобилизација
Оние кои се приклучуваат на руската армија прво се испраќаат во Русија на обука обично во јужните региони на Ростов и Краснодар, но и во близина на Санкт Петербург или Москва. Некои се испратени и на нелегално анектираниот украински полуостров Крим. Според Павло Лисијански, украински активист за човекови права и шеф на Институтот за стратешки истражувања и безбедност, руската армија не изградила свои касарни на окупираните територии од безбедносни причини. „По обуката, многу регрути се испраќаат на фронтот по потпишување договор со руската армија“, вели Лисјански. „Таа одлука понекогаш е доброволна, но често се носи под притисок, поради немањето други опции.
Само неколку избегнуваат да бидат испратени на фронтот, главно со помош на врски или мито и се распоредени во близина на Москва или Санкт Петербург. Според Лисјански, ова минатата година успеала да го направи само група од 15 мажи. Причината за тоа е што руската армија е под притисок да го исполни својот план за мобилизација. „Тие се обидуваат да го заменат недостатокот на редовни војници со мажи кои веќе ја отслужиле својата воена служба“, вели тој.
Сомнителни околности
Еден таков случај е опишан на канал на Телеграм и се фокусира на мобилизацијата во таканаречената „Доњецка народна република“. Така, еден човек од окупираниот дел на Доњецк бил испратен во Краснодарската област на воена служба и му било кажано дека по обуката ќе биде испратен на фронтот. „Командантите му рекоа дека се е веќе потпишано на негово име“, изјави за ДВ авторот на каналот Телеграм Михаил (името е сменето). Мажот се обратил за помош до Руското воено обвинителство, но неговата судбина не се знае, вели Михаил.
Оние кои прифатиле руско државјанство и имаат над 18 години не се единствените кои подлежат на задолжителен воен рок. Се бара да служат војска и сите оние кои го завршиле воениот рок во таканаречените „Доњецка и Луганска народна република“ пред февруари 2022 година (пред почетокот на руската инвазија на Украина). Според Михаило, тука спаѓаат и поранешните членови на сепаратистичките „народни милиции“, односно паравојски, кои дејствувале од 2014 до 2022 година, а кои сега се испраќаат во Русија на воена служба. Дополнително, во воените канцеларии се повикуваат мажи на старосна граница од тие области за да се пријават за воена служба. Но, не можам да кажам до кој степен“, вели Михаил.
Казни за приговор на совеста
„Практично е невозможно да се одбие да се служи во руската армија“, вели Олха Скрипник, директор на Кримската група за човекови права. Русија почна илегално да регрутира мажи во 2015 година, прво во анектираниот Крим, а потоа и во другите окупирани делови на Украина, вели таа.
„Пред руската инвазија во февруари 2022 година, секоја година беа регрутирани околу 6.000 луѓе од Крим, од руската анексија на полуостровот во 2014 година. Во моментов немаме точни податоци, но бројките веројатно се зголемени“, додава Скрипник.
Одбивањето на воената служба во Русија може да резултира со затворска казна до две години. Според организациите за човекови права, само на Крим се покренати најмалку 583 кривични постапки. Сепак, според рускиот онлајн магазин Верска, кој е критички настроен кон Кремљ, ниту еден од обвинетите не доби затворска казна во првата половина на 2024 година: тројца добија условна казна, а останатите добија парична казна.
Сепак, овие казни не ослободуваат никого од служење во руската армија, вели Скрипник, нагласувајќи дека регрутирањето на окупираните територии го прекршува меѓународното хуманитарно право, што претставува воено злосторство.
Од 2022 година, Русија насилно ги регрутираше Украинците кои живеат на окупираните територии во својата армија и често ги злоупотребува како „човечки штит“, вели таа. „Свесни ни се случаите во кои регрутираните, невооружени мажи беа испратени на фронтот пред редовната армија, со што беа првите кои беа нападнати од спротивставените сили. Ова беше масовно практикувано во 2022 година. Според Кримската група за човекови права, за време на инвазијата на Украина, Русија распоредила бројни регрути од анектираниот Крим. Скрипник вели дека од 2022 година, најмалку 1.873 припадници на руските единици од Крим загинале, додека 116 Кримјани биле заробени од украинската армија.