Украинскиот претседател Володимир Зеленски ги загрози европските амбиции на својата земја, предупредија високи европски претставници. Вчера, Зеленски потпиша контроверзен закон за кој критичарите велат дека ја поткопува независноста на клучните антикорупциски тела, предизвикувајќи ги првите протести во земјата откако започна руската инвазија во февруари 2022 година.
Врвот на Европската унија сега бара од Зеленски да ја докаже својата посветеност на европските демократски вредности. Европските сојузници стравуваат дека спорниот закон би можел да ја загрози кандидатурата на Украина за членство во блокот.
Остри пораки од Брисел
„Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, го контактираше претседателот Зеленски во врска со најновите настани“, изјави за Политико Гијом Мерсие, портпарол на Комисијата. „Таа изрази силна загриженост за последиците од овие измени во законот и побара објаснувања од украинската влада“.
„Почитувањето на владеењето на правото и борбата против корупцијата се основа на Европската унија. Како земја-кандидат, од Украина се очекува целосно да ги почитува овие стандарди. Не може да има компромис“, нагласи Мерсие.
Претседателот на Европскиот совет, Антонио Коста, исто така, му ја пренесе својата загриженост на Зеленски, кој исто така побара појаснување, потврди неименуван функционер на ЕУ за Политико.
Владеењето на правото како клучен услов
Во Брисел со месеци се прават напори за забрзување на пристапниот пат на Украина, и покрај силното противење на унгарскиот премиер Виктор Орбан. Сепак, напредокот сега се заканува да застане бидејќи дури и најблиските сојузници на Киев нè потсетуваат дека реформите во областа на владеењето на правото и борбата против корупцијата се неопходни предуслови за членство.
Германскиот министер за надворешни работи, Јохан Вадефул, издаде директно предупредување преку социјалната мрежа X:
„Ограничувањето на независноста на антикорупциските агенции го попречува патот на Украина кон ЕУ“.
Со новиот закон, Националното биро за борба против корупцијата (NABU) и Специјализираното обвинителство за борба против корупцијата (SAP) беа ставени под надлежност на главниот државен обвинител, што, според самите агенции, ја уништува нивната независност.
Иако портпаролот на Комисијата во вторник изјави дека суспензијата на финансиската помош не е предмет на разгледување, некои функционери во среда потсетија дека оваа помош е условена и од реформи.
„Нашата поддршка никогаш не била и никогаш нема да биде бланко чек за какви било владини потези“, рече чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски.
Предупредувања од активисти и меѓународни партнери
Украинските активисти и опозицијата со месеци предупредуваат за демократското назадување на земјата, но европските претставници досега избегнуваа јавно да реагираат. Претставниците на опозицијата најавија дека ќе апелираат до ЕУ и другите западни институции да извршат притисок врз Киев да го промени курсот.
Многумина во Украина ги гледаат западните партнери како последна моќ за влијание врз владата, со оглед на тоа што изборите не се одржуваат за време на војната. Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) исто така го предупреди кабинетот на украинскиот претседател дека овој потег може да го наруши угледот на земјата и да ги загрози идните инвестиции во одбраната и реконструкцијата.
И покрај сè посилните критики од земјата и од странство, Зеленски не покажува знаци дека ќе попушти.
За каков закон станува збор?
Сузбивањето на ендемската корупција е услов за пристапување на Киев во Европската Унија, како и обезбедување милијарди долари западна помош, а доцна синоќа Зеленски потпиша закон со кој се ограничува работата на Националната канцеларија за борба против корупцијата (НАБУ) и Специјализираното обвинителство за борба против корупцијата (САПО).
Претставниците на опозицијата и ЕУ, кои ја нарекоа одлуката „сериозен чекор назад“ и изразија „длабока загриженост“, го повикаа Зеленски да го повлече спорниот закон. Амандманите усвоени во вторникот му даваат на државниот обвинител, кој го назначува претседателот, строга контрола врз обете агенции.
„Сè мора да се исчисти“
Во понеделник, Агенцијата за внатрешна безбедност на Киев уапси двајца службеници на НАБУ под сомнение за врски со Русија и спроведе обемни претреси на вработените во агенцијата од други причини. Критичарите и двете агенции рекоа дека репресијата отиде предалеку.
По критиките, особено од ЕУ, Зеленски денес изјави дека НАБУ и САПО ќе продолжат со својата работа, „но без никакво руско влијание“. „Сè мора да се исчисти“, рече Зеленски. Утрово тој се сретна со раководителите на агенциите и рече дека во рок од две недели ќе презентира нов план за борба против корупцијата.
По средбата со Зеленски, двете агенции повикаа на итно повторно воспоставување на независноста на антикорупциските тела. „Потребни се јасни и недвосмислени чекори на ниво на закон што ќе ги врати гаранциите што парламентот ги укина“, се вели во заедничката изјава на NABU и SAPO објавена на Telegram.