За време на нејзините 16 години на функцијата, германската канцеларка Ангела Меркел се сретна со четворица американски и француски претседатели, пет британски премиери и девет италијански и јапонски премиери. Често опишана како најсилна жена во светот, таа управува и со економското закрепнување на земјата. Од 2005 година, Германија се претвори од „болниот човек на Европа“ во економска велесила, објави „Фајненшл тајмс“.
Можеби најзначајно од се е што Меркел, со рејтинг на одобрување од повеќе од 80%, управуваше без значителното зголемување на можностите за работа за жените и генерацијата што старее, притоа прифаќајќи повеќе од 1 милион бегалци.
Сепак, наследството што Меркел ќе го остави на Германија по федералните избори во септември е доста разновидно. Вообичаена критика против неа е дека, иако таа докажа дека е умешна во управувањето со кризи, нејзините три мандати како канцелар немаа визија и ја оставија Германија неподготвена за позелен и дигитализиран свет.
Економско „чудо“
Од 2005 година, бруто домашниот производ по глава на жител во Германија порасна двојно повеќе од оној на Обединетото Кралство, Канада, Јапонија или Франција.
Денес, Германците можат да уживаат во процесот што Карстен Бржески, шеф на макроекономски истражувања во ING, го нарекува „второто економско чудо“ на Германија. Со приближувањето на невработеноста до најниското ниво во последните 20 години, речиси 70% од Германците велат дека се задоволни од нивната економска состојба.
Сепак, не целиот успех се должи на Меркел. Голем дел од темелите беа поставени од реформите на нејзиниот претходник, Герхард Шредер, вели главниот економист за Европа на Credit Suisse, Невил Хил. Второто економско чудо на Германија се случи „без владата на Меркел да направи … ништо“, додаде Кристијан Ондендал, главен економист во Center for European Reform.
Покрај тоа, германското производство, кое во моментов учествува со 40% од вкупното производство во еврозоната, го поддржа растот на Кина. Денес, зависноста на Германија од Кина како извозен пазар е уникатно висока во еврозоната.
Сепак, Меркел не стоеше настрана бидејќи Германија стана побогата. Нејзиниот одговор на финансиската криза во 2009 година, како што е шемата за готовина, што ја поддржа продажбата на автомобили, и помогна на економијата. Како и нејзината одлука да насочи милијарди евра кон германската програма Kurzarbeit (краткорочно вработување), државен систем за осигурување при невработеност.
Една од последиците од овој чекор беше успехот на Германија во создавањето нови работни места.
Вработувања, вработувања и повеќе вработувања
Може да се каже дека најголемото достигнување на Меркел беше извонредното темпо на отворање работни места – особено за жените. Денес, Германија има највисоко ниво на учество на жените во работната сила на Г7 во сите земји, што е помогнато со подобра грижа за децата, вели Оливер Раку, главен германски економист во Oxford Economics.
Подеднакво извонредно е зголеменото вработување кај имигрантите. На Меркел и беше потребна храброст да не се откаже од својата политика за 2015 година, која привлече и интегрираше повеќе од 1 милион бегалци кои избегаа од војните во Сирија, Авганистан и Ирак. Како што рече таа еднаш, „можеме да го направиме тоа“. И таа навистина го стори тоа.
Сепак, истото не важи и за квалитетот на вработените. Голем дел од работниците сe уште се дел од нискоквалификуваната работна сила, со мало подобрување во последните две децении. Многу женски позиции, исто така, остануваат со скратено работно време, а само една компанија во германскиот индекс на сини чипови Dax има жена извршен директор.
Низок долг, но и слаба визија и инвестиции
И покрај пандемијата, Германија сега е скоро исто богата, како што секогаш била. Владините сметки се генерално здрави со релативно ниски нивоа на долг, делумно поради Законот за балансиран буџет од 2009 година.
Но, во исто време, иако се изгледа толку добро, „германскиот економски брод не го потресе никаква спектакуларна визија“, вели Катарина Утермал, виш економист во Allianz. И покрај растот и повеќето работни места, модернизацијата е прилично слаба. Критичарите велат дека ниското ниво на јавни инвестиции ја остава земјата лошо подготвена за иднината.
Префрлањето на земјата кон обновлива енергија се забрза по несреќата во нуклеарниот реактор во Фукушима и новиот план на Германија да се откаже од јаглен до 2035 година. Сепак, земјата заостанува зад другите земји во Европската унија.
Германските емисии на стакленички гасови по глава на жител се над просекот на ЕУ, имаат низок удел на енергија од обновливи извори, како и повисоки емисии на јаглерод од новите автомобили.
Истото важи и за пренасочувањето на Германија кон дигитална економија. Недостатокот на инвестиции доведе до ниска пенетрација на брз интернет, големи разлики во брзината помеѓу руралните и урбаните области и потпросечната потрошувачка на мобилен интернет.
Сите овие сектори „не го добија потребното внимание“, рече Одендал.
„Недостатокот на инвестиции е веројатно најголемата слабост во економското наследство на Меркел“, рече Бржески.
Дури и пред пандемијата, на Германија и беа потребни јавни инвестиции од 450 милијарди евра за да започне декарбонизација, да ги подобри комуникациите, да го зајакне образованието и да ја зајакне инфраструктурата – што не успеа да го издржи притисокот од летните поплави. Навистина, потребата за повеќе инвестиции стана вообичаен мотив кај некои од кандидатите на Меркел.
„Кризата со Ковид-19 ги стави под лупа недостатоците [на Меркел] што новата влада ќе треба да ги реши за да се осигура дека зелената и дигиталната транзиција е успешна“, рече Утермал.