Инфлацијата е битка која моментално ја водат многу луѓе ширум светот. Но, тоа е особено тешко во Турција, каде на луѓето им е се потешко да врзат крај со крај, јавува Би-Би-Си.
Тие носат тешки одлуки за тоа што можат да си дозволат и како да го подготват својот буџет.
Комбинацијата на забрзана инфлација и валута, која изгуби речиси половина од својата вредност, создаде криза со трошоците за живот во земјата.
Инфлацијата скокна на 48,7% во јануари, откако во декември достигна 36%. Сепак, некои економисти веруваат дека реалното ниво може да биде многу повисоко.
„Постои група научници кои подготвија технички показател за инфлацијата. Нивната мерка е близу 60% (за декември). Ова создава огромен товар за целото општество“, рече Дурмуш Јилмаз. Тој беше поранешен гувернер на турската централна банка од 2006-2011 година, а сега е член на опозициска партија.
Само неколку дена пред објавувањето на податоците за инфлацијата за јануари, претседателот Реџеп Таjип Ердоган го отпушти Саит Ердал Динчер, шеф на националната агенција за статистика.
Локалните медиуми објавија дека одлуката е поради незадоволството на претседателот од влошената економска ситуација и неговата желба да освои уште еден мандат следната година.
За две недели, турската централна банка ќе се состане за да разговара за стратегиите за олеснување на товарот на домаќинствата.
Централните банкари веројатно нема да се свртат кон вообичаениот метод за „ладење“ на инфлацијата со повисоки каматни стапки.
Причината е што претседателот Ердоган верува дека повисоките каматни стапки се причина за инфлацијата – позиција што е во спротивност со традиционалната економска теорија.
Во последните четири месеци тој ја принуди централната банка наместо тоа да ги намали каматните стапки.
Минатата недела претседателот рече дека „некое време“ луѓето во земјата ќе мора да „го носат товарот“ на инфлацијата.
Високите цени и поевтинувањето на валутата вршат сериозен притисок врз буџетите на домаќинствата. Цената на црвеното месо, на пример, толку порасна што многу семејства веќе не можат да си го дозволат. А оние кои можат, купуваат многу поретко или во помали количини.
Во декември, падот на лирата ги принуди продавниците за храна да ги менуваат цените на производите речиси секој ден.
Поттик од туризмот?
Економската состојба се влошува внатре во државата. Но, поволниот девизен курс ја направи Турција атрактивна дестинација за луѓето од другите делови на светот.
Пред пандемијата на коронавирус во 2019 година, туризмот на Турција и донесе 34 милијарди долари. И иако патните блокади и ограничувања го потиснаа секторот во 2020 година, тој закрепна во 2021 година.
Бројот на пристигнати туристи скокна за 85,5%, иако приходите се сè уште за една третина помали отколку пред пандемијата.
Себнем Алтон води групни тури низ земјата за „Grand Circle Travel“. Според неа, резервации има, но закрепнувањето се уште е кревко.
„Минатата сезона луѓето можеа да ги откажат патувањата во последен момент, а агенциите беа прилично флексибилни со она што е ново“, рече таа. „Затоа, иако имаме резервации и сè изгледа навистина розово за следната година, никогаш не можеме да бидеме сигурни дека овие резервации ќе бидат направени.
Туризмот сочинува околу 13% од бруто домашниот производ на Турција. Земјата е шеста најпопуларна туристичка дестинација за 2019 година, според Светската туристичка организација. Но и тогаш поволниот курс беше клучен фактор за привлекување туристи.
Ако индустријата продолжи да закрепнува бидејќи ограничувањата за патување се намалуваат повеќе оваа година, тоа може да донесе пошироки економски придобивки за Турција, рече Роџер Кели, водечки регионален економист во Европската банка за обнова и развој (ЕБРД).
Според него, еден од главните структурни проблеми за економијата е дефицитот на тековната сметка на земјата, што значи дека вредноста на стоките и услугите што Турција ги увезува е поголема од онаа на извозот.
Повеќе приходи од туризмот ќе помогнат да се намали овој дефицит, рече тој.
„Очигледно, ако имате добар приход од туризмот, ова ќе помогне да се намали дефицитот на тековната сметка, што го олеснува финансирањето, а тоа ја поддржува лирата. Тоа значи дека вашиот проблем со инфлацијата е намален, бидејќи послабата лира помага да се поттикне инфлацијата“, вели Кели.
„Затоа, од оваа гледна точка, ако имате релативно силна туристичка сезона, тоа помага да се поддржи лирата и да се намали инфлацијата“, додаде тој.