За да се процени потенцијалното влијание врз глобалната економија на меѓународните санкции против Русија на Владимир Путин, добро е да се погледне наназад на финансиската криза во 2008 година и банкротот на американската банка Lehman Brothers. Тоа би го сакал Дик Фулд, поранешниот извршен директор на банкротираната банка, пишува Патрик Џенкинс за „Фајненшл тајмс“.
Ставот кон однесувањето на Lehman, кој Фулд го водеше 14 години, покажа колку е тешко да се предвидат последиците од финансиските интервенции со системски последици. Дури и ако тие се направени од морален императив, последиците можат да бидат многу пострашни отколку што се очекуваше.
Што се случи на почетокот на септември 2008 година на Волстрит? Lehman беше на работ на колапс бидејќи нервозата се зголеми и меѓубанкарското финансирање пресуши. За разлика од многу банки ширум светот кои беа спасени од владите, Lehman беше оставена да банкротира – барем делумно како одмазда за минатите наводни неправилности.
Да биде јасно, колапсот на Lehman не ја предизвика финансиската криза, но несомнено ја влоши. Значи, размислувањето што го наведе Хенк Полсон, тогашниот министер за финансии на САД, да ја турне банката во банкрот наместо да најде спасувачки пакет, беше важно – дури и потег за промена на светот.
Не заборавајте, Bear Stearns беше поттикната кон спасувачко превземање на почетокот на годината, а други банки беа спасени преку големата американска програма TARP само неколку недели подоцна. Зошто тогаш Lehman бил жртвуван?
Некои тврдат дека одлуката се должи на личното непријателство меѓу Фулд и Полсон што произлегува од ривалството меѓу Lehman и Goldman Sachs, каде што Полсон беше извршен директор седум години непосредно пред неговиот мандат како министер за финансии.
Но, имаше специфична деловна причина што го ослободи непријателството кон Lehman – широко перципирана на Волстрит и таква, што нè врака во последната руска криза во 1998 година и последователниот колапс на системски важен хеџ фонд (Long-Term Capital Managemen).
Кога Москва не го исполни својот долг во август 1998 година, 120 милијарди долари заеми од LTCM и 1 трилион долари инвестициски позиции излегоа од контрола. Владата побара спасувачки план од Волстрит за да се спречи целосна криза. Но, Фулд беше еден од ретките воздржани.
Една деценија подоцна, владата се воздржа да го спаси. Но, Шекспировата одмазда на Lehman доведе до хаотичен колапс на една од најповрзаните финансиски институции во светот. Ова несомнено ја влоши кризата од 2008 година и го ескалира обемот на интервенции што ги бараа владите и централните банки.
Казнувањето на Путин за неговите постапки во Украина преку остри санкции – против руски компании, олигарси и извоз на енергија – е неопходно и повеќе од оправдано со морални размислувања. Постои одредено признание дека тоа ќе има спротивен ефект врз остатокот од светот – повисоки цени на бензините, на пример, и дополнителна инфлација во домашните трошоци за енергија.
Но, не сум сигурен, пишува Џенкинс за „ФТ“, дека потенцијалното влијание врз светот надвор од Русија е целосно препознаено. Најочигледно, се разбира, санкциите би можеле да предизвикаат дополнителна воена агресија од Путин. Но, другите финансиски и економски последици секако се протегаат многу подалеку од бензинските пумпи. Зголемените цени на пченицата, житото, никелот и многу други суровини ја загрозуваат достапноста на сè, од дневен леб до ублажување на климатските катастрофи.
На тој пат, тие би можеле да ги нарушат операторите на финансиските пазари, големи и мали, масивни и маргинални – видете ја суспензијата на тргувањето со никел на Лондонската берза за метали, во сопственост на Хонг Конг, во позадина на огромните загуби што ги претрпе кинеската Tsingshan Holding. Руските обврзници би можеле да не платат во наредните денови или недели. Ќе бидат прекинати синџирите на снабдување кои вклучуваат руска стока.
Како точно ќе се развие оваа криза, можеби е потешко да се предвиди дури и од колапсот во 2008 година. Во тоа време, повеќето ризици беа ограничени на банкарскиот сектор, кој беше барем теоретски строго регулиран. Овој пат, банките изгледаат постабилни, но поразорните ризици се акумулираат на други места, заканувајќи се на помалку контролираните делови од финансискиот систем.
Светот полн со пари отпечатени од централните банки за да се спречи целосното финансиско влијание од 2008 година и кризата со Ковид се чини прилично ранлив, со оглед на тоа како цените на средствата вртоглаво се искачија, а долгот порасна на нови височини.
„Не се залажувајте: Русите нема да бидат единствените што ќе настрадаат од санкциите. Светот мора да се потсети на Lehman и да се подготви за глобален финансиски и економски шок“, завршува авторот.