Глобалното затоплување ќе предизвика катастрофален пораст на болестите што ги пренесуваат комарците како што се денга и чикунгуња, ширејќи ги на помалку погодените места, вклучувајќи ги Европа и САД, се вели во извештајот на Светскиот економски форум (СЕФ) овој месец.
Тоа предизвикува загриженост во врска со глобалните напори за искоренување на мноштво занемарени тропски болести (Neglected tropical diseases – NTDs) кои сè уште предизвикуваат огромно страдање кај милиони најсиромашни луѓе во светот, иако може да се спречат или излечат.
За кои тропски болести (NTDs) се работи?
NTDs е широк термин кој опишува група од 20 заразни болести, вклучувајќи денга, лимфна филаријаза, инфекции со хелминти кои се пренесуваат преку почвата и трахома. Многу од нив се пренесуваат преку вектори – се шират од муви, комарци и други инсекти – и најчесто се наоѓаат во сиромашните заедници во тропските и суптропските региони во светот.
Севкупно, повеќе од милијарда луѓе се погодени од NTDs, според проценките на Светската здравствена организација (WHO), и тие предизвикуваат илјадници смртни случаи што може да се спречат секоја година.
Многу повеќе луѓе се осслепени, инвалиди и обезличени поради болестите, кои го продолжуваат циклусот на сиромаштија, задржувајќи милиони деца надвор од училиште и возрасни од работа.
Болестите ги погодуваат оние кои немаат пристап до чиста вода, санитарни канали и основни здравствени услуги потребни за заштита на луѓето од инфекција со бактерии, вируси и други патогени, што значи дека оние што живеат во сиромашни, рурални области или зони на конфликт се изложени на посебен ризик.
Кои болести се поттикнати од климатските промени?
Експертите за тропски болести велат дека обновувањето на болестите што се пренесуваат преку векторите во областите каде што претходно биле елиминирани или контролирани е неизбежно бидејќи климатските промени ги зголемуваат глобалните температури и ги нарушуваат моделите на врнежи.
Обилните дождови, на пример, можат да ги поплават урбаните водни патишта, претворајќи ги во поволни места за размножување на комарците, а потопла клима го забрзува животниот циклус на паразитите, а со тоа ја зголемува нивната популација.
Во меѓувреме, сушата може да ги наведе луѓето и векторите на болести да мигрираат на друго место во потрага по вода – предизвикувајќи NTDs да се шират со нив.
Дополнителни 500 милиони луѓе може да бидат изложени на векторски болести како маларија, денга и зика до 2050 година, бидејќи потоплите температури го забрзуваат географското ширење на комарците во помалку погодените региони како САД и Европа, се вели во извештајот објавен на состанокот на СЕФ во Давос претходно овој месец.
Ибрахима Сосе Фол, директор на Одделот за контрола на занемарени тропски болести при WHO, рече дека повеќе од 100 земји регистрираат пренос на денга.
Спротивно на заканата со Ковид-19, тој рече дека „следниот предизвик за јавното здравје можеби не е респираторна болест, туку болест која се пренесува преку вектор“.
Што се прави за справување со NTDs?
Досега, повеќе од 50 земји елиминирале најмалку еден NTDs, а WHO го објави својот втор 10-годишен план во 2021 година со цел да се елиминира најмалку еден од 20-те признати NTDs во 100 земји до 2030 година.
На климатската конференција COP28 во Дубаи во декември, донаторите ветија 777,2 милиони американски долари за борба против NTDs и наведоа цели, вклучително и уништување на две од нив – речно слепило и лимфна филаријаза во Африка.
Додека минатите иницијативи за борба против болестите се фокусираа на обезбедување бесплатни лекови и навремен пристап до третман, специјалистите за заразни болести велат дека влијанието на климатските промени врз NTDs сега треба да се земе предвид во програмите за елиминација и контрола на болестите.
„Знаеме дека климатските промени ќе влијаат на NTDs. Она што не го знаеме целосно е како или до кој степен. Но, не можеме да чекаме да дејствуваме“, рече Тала Ал-Рамахи, од Достигнувањето на последната милја (RLM), глобална здравствена иницијатива што ја води борбата против речното слепило и лимфната филаријаза.
Истакна дека повеќе податоци и истражувања, на пример за тоа како обилните врнежи ја размножуваат популацијата на комарци, би можеле да помогнат во спречување и предвидување на епидемии.
Почитувањето на договореното ограничување од 1,5 степени Целзиусови за ограничување на емисиите за справување со глобалното затоплување може да помогне во ублажувањето на ширењето на болестите што се пренесуваат преку вектор, рече Крис Мареј, професор по животна средина и здравје на Лондонската школа за хигиена и тропска медицина.
Тој рече дека може да стане потешко да се провери ширењето на NTDs ако глобалните емисии на земјите продолжат со сегашните стапки.
„Секоја релативна промена во климата е огромна затоа што само може да им ја даде таа предност на векторите да си ја вратат основата и да станат малку потешки за управување. Климата може да го отежне контролирањето на некои NTDs“, рече тој.