Температурите паднаа и снег почна да паѓа на Тексас Панхендл, покривајќи изгорени пасишта, илјадници мртви говеда и стотици изгорени згради. Тоа беше добредојдено олеснување за државата, која се бори со својот најлош шумски пожар во историјата.
Во пожарот „Smokehouse Creek“, кој започна на 26 февруари во округот Хачинсон, досега изгореа повеќе од 486.000 хектари, при што загинаа две лица и илјадници животни. На 27 февруари, гувернерот на Тексас Грег Абот издаде декларација за катастрофа за 60 окрузи како одговор на пожарот.
Ризикот од шумски пожари се очекува да се зголеми низ Тексас бидејќи климатските промени носат посуви и потопли услови, според извештајот на климатологот Џон Нилсен-Гамон од државата Тексас од 2021 година. Сезоната на шумски пожари веројатно ќе трае подолго на места со малку дожд, како што се во источен Тексас , а областите најчесто погодени од шумски пожари може да се прошират кон исток бидејќи почвата станува посува поради потопла клима.
Но, пожарот Smokehouse Creek не се прошири толку брзо и не изгоре толку интензивно поради продолжената суша – иако изгледа контраинтуитивно, пожарот се влоши со влажната зима. Причините за ова екстремно однесување на пожар не се толку јасни како што се мислеше.
Зошто сушата не го разгори огнот?
Екстремните шумски пожари станаа почести низ САД во последниве години, првенствено поради сушите и високите температури. Но, областа каде што гори пожарот Smokehouse Creek, северно од Амарило, моментално не ја доживува екстремната суша што ја доживуваат другите области на Тексас на југ.
– Сушата не доминираше во климата на Тексас речиси толку силно како во регионот на запад – вели Парк Вилијамс, професор по географија на Универзитетскиот колеџ во Лос Анџелес.
Во 2020 година, Вилијамс објави студија која покажува дека американскиот југозапад моментално доживува мегасуша – најлошиот сушен период од 800 година од нашата ера. Но, во студијата беше опфатено само „парче“ од Тексас, вели Вилијамс.
Главната причина зошто пожарот Smokehouse Creek се прошири толку брзо беше релативно влажна зима во комбинација со повисоки температури и голема брзина на ветерот, објаснува Вилијамс.
Покрај сушата, има и други фактори кои влијаат на пожарите – потребни се четири „прекинувачи“: количина на запалива материја, сувост на запалива материја, извор на палење и услови погодни за ширење на пожарот. Во Тексас, овие „прекинувачи“ често се менуваат во првиот дел од годината кога станува збор за екстремни пожари: од 30-те најголеми пожари во историјата на Тексас, 90 проценти се случиле помеѓу јануари и мај.
Сè уште има релативно малку истражувања за тоа како влажните зими влијаат на интензитетот на шумските пожари.
– Климатските промени можеби влијаеле на количината на вегетативен раст што обезбеди гориво за пожарот – вели Нилсен-Гамон, „но немаше многу работа на таа тема“.
Зошто пожарите во Тексас беа толку страшни?
Тексас генерално има повеќе врнежи во текот на летото, најтоплиот дел од годината, и е сув, но ладно е во зима и пролет.
– Со други зборови, клучните фактори за пожарите не се вклопуваат совршено: ладно е кога е суво, а влажно кога е топло – вели Флавио Ленер, доцент по Земја и атмосферски науки на Универзитетот Корнел во Њујорк. Освен кога станува збор за оваа година.
Пожарот „Smouhouse Creek“ се случил во овој необичен временски период.
Во средината на февруари, една недела пред пожарот, градовите во областа урнаа рекорди за високи температури, достигнувајќи температури од 28 до 29 степени. Потоа дувна силен студен ветер кој достигна брзина од 112 километри на час, го разгоре пламенот и ги турна пожарите кон исток. Уште еден ветер дувал кон југ, кој ги придвижувал пожарите во тој правец.
– Имајќи ги предвид временските услови и силните ветрови, се очекува климатските промени да предизвикаат повисоки температури и повисоки стапки на испарување, што ќе доведе до посуви материјали кои полесно се палат и согоруваат – вели Нилсен-Гамон.
Зошто долгорочните суши доведуваат до повеќе шумски пожари?
Сушата ја зголемува веројатноста за големи пожари со сушење на почвата. Исто така, го зголемува интензитетот на пожарот бидејќи има повеќе гориво за согорување, а сушењето на органскиот материјал во почвата може да го отежне сузбивањето на пожарот.
– Мегасушите можат да создадат совршени услови за големи шумски пожари. Може да ја отежне и борбата против шумските пожари поради ограничената количина на вода во регионот – вели Даниел Тума, доцент на Геофизичкиот институт на Универзитетот во Тексас.
Но, има и друга страна, додава Тума. Поради сушата, може да има помал раст на вегетацијата, што би го спречило повторното растење на вегетацијата на веќе изгорените површини. Во суштина, ако нема доволно вода за растење на вегетацијата, нема материјал (трева, грмушки) за оган.
Она што е сигурно, сепак, е дека потоплите температури и условите за суша во Тексас веројатно ќе ја зголемат сериозноста, зачестеноста и обемот на шумските пожари во иднина. Студија од 2020 година предупредува дека засегнатите страни во водата треба да се подготват за идни суши кои нема да бидат слични на ништо што доживеал регионот, бидејќи климатските проекции претставуваат „невиден“ ризик од суша.
Сегашниот пожар покажува колку силен пожар може да биде без дополнителни притисоци. Ленер го опиша растот на пожарот во Smokehouse Creek како „експлозивен“.
– Не е чудно да се забележат шумски пожари на ова подрачје, иако брзината со која растеше овој, како и површината што ја гореше досега, секако е исклучителна. Како и многу пожари од трева и грмушки, ветерот е клучен фактор кој го движи огнот низ теренот со брзина што ефективно ги надминува напорите за сузбивање на пожарот, вели Ленер.
Климата во Тексас се очекува да стане поподложна на оган, вели Ленер.
– Условите погодни за шумски пожари се поверојатно да станат почести во Тексас во иднина. Целата земја се соочува со подолги и поинтензивни услови на суша, што создава „огнено време“ – рече тој.
Неизвесности за климатските промени
Сепак, додава тој, климатските промени го отежнуваат предвидувањето колку брзо и до кој степен Тексас ќе стане поподложен на шумски пожари.
– Интересно е што со климатските промени го набљудуваме поместувањето на линијата на поделба меѓу овие две климатски зони кон исток, што значи дека климата во Тексас, особено во областа Панхендл, се очекува да стане поподложна на пожари.
Како што забележува Вилијамс, врнежите играат клучна улога овде – што може да биде тешко да се предвиди.
– Колку брзо и силно ќе се случи тоа е тешко да се каже, бидејќи многу зависи од промената на шемите на врнежите. Врнежите се многу потешко да се предвидат отколку затоплувањето поради сложеноста на процесите што создаваат врнежи, вели Вилијамс, додавајќи дека климатските промени исто така ќе го отежнат предвидувањето на врнежите.
Во овој конкретен регион на Тексас, Панхендл, каде што има големи пасишта, помалку е јасно како тековните климатски промени ќе влијаат на шумските пожари воопшто, продолжува Вилијамс.
– За да може затоплувањето сигурно да влијае на пожарот, потребни се изобилство горива, а на достапноста на гориво за тревниците во овој регион силно влијание промените на врнежите од година во година – појасни тој.
Што значи ова за Тексашаните?
Државата е еден од водечките извозници на земјоделски производи во државата – 86 отсто од земјиштето во Тексас е посветено на земјоделското производство, а индустријата вработува еден од седум Тексашани.
– Загубите на добитокот и земјоделските култури се значителни, а штетите во инфраструктурата се катастрофални. Познавам сточари кои изгубиле се. Дури и оние Тексашани кои имаат среќа да го спасат своето стадо, можеби немаат ништо друго на кое да паднат освен пепел, рече Сид Милер, комесар на Одделот за земјоделство во Тексас.
Индустријата веќе се соочуваше со притисок од широко распространетата суша што ја зафати државата минатата година, принудувајќи ги сточарите да управуваат со помали стада – што доведе до повисоки цени на говедското месо и придонесе за пониско производство на говедско месо на национално ниво.
Тоа што пожарот не е резултат на продолжена суша е уште позагрижувачки за Тексашаните, но тој го следи моделот на временските услови во државата што станува се почест – поекстремен. Проекциите на податоците предвидуваат значително зголемување на површината изгорена од шумски пожари – на пример, до 2050 година, Колорадо се очекува да има зголемување од 600 проценти на површината изгорена од шумски пожари. Како и секогаш, клучот за справување со овие настани е подготовката. Управувањето со земјиштето – преку пропишаното горење и управување со горивото – може да го намали ширењето и интензитетот на пожарите.
– Кога имате ваков настан без преседан, постои шанса заедниците да не се соодветно подготвени затоа што едноставно не го доживеале претходно – вели Ленер.