Во рок од само неколку дена популистот конзервативец Борис Џонсон може да се упати на патот да стане британски премиер. И радикалното лево движење Podemos може да биде блиску до уздите на власта во Шпанија. Европа веќе не е како онаа на твојот татко.
Иако никој од овие сценарија да не е сигурен, факт е дека и двата звучат веродостојно, се нагласува од сегашната состојба на Европската унија. Какви и да се резултатите од рефендума во четвртокот во Велика Британија за членството на земјата во ЕУ, европските влади и институции ќе се соочат со една отрезнувачка реалност: турбулентни критики кон ЕУ се нешто што е заедничко помеѓу различните европски популистички, бунтовнички или насочени против утврдените работи и леви и десни движења.
Шпанија и Велика Британија не се единствените земји во кои традиционалната политика изгледа се обратиле со главата надолу. Како што се додава кон тоа силно докажување отисе Италија со кандидати на “Движењето 5 ѕвезди” (Д5З), основано пред помалку од седум години од комичарот Бепе Грил, од кои едниот сега стана градоначалник на Рим по локалните избори во неделата.Анкетите на јавното мислење го поставуваат Франсоа Оланд на четвртото место за првиот круг од претседателските избори во Франција наредната година, па десничарската движење “Алтернатива за Германија” (АГ) кој ја потресе германската политика, само една година пред парламентарните избори, кога поддршката за утврдените партии кои формираат владејачката коалиција, минатиот месец падна под 50% во анкетите за прв пат од раѓањето на повоената демократија во Германија.
Новиот градоначалник на Рим Вирџинија Раџа од Движење 5 ѕвезди е првата жена презеде управувањето на вечниот град.
И тоа е само на едната страна на Атлантикот. Доналд Трамп, наводен кандидат на Републиканската партија за претседател, и Берни Сандерс, кој со месеци ја малтретира Хилари Клинтон од страна на демократите, го разстроива САД и политичкиот систем.
Ако британските гласачи одлучат да се одвојат од ЕУ, Џонсон, поранешен градоначалник на Лондон и момче од постерите за “Брекзит”, се претвора во сигурен краткорочно конкурент на Дејвид Камерон за водство на конзервативната партија. Победата за “напуштање”, исто така, може да ја стави под прашање иднината на Велика Британија, а таму се воодушевуваат повторно со барањата на Шкотска за одвојување – можност исто и за Велс, и, помалку од две децении по постигнување мир на Островот, и на Северна Ирска .
Шпанското движење PODEMOS може да застане на позицијата на втора по популарност партија и формира или да влезе во владејачката коалиција, откако ги понижи централно-левичарската Шпанска социјалистичка работничка партија, која управува со Шпанија во 23 од 42-те години по враќањето на демократијата по смртта на Франко . PODEMOS исто така ги подржува барањата на Каталонија за референдум за независност, кој може да доведе до распаѓање на Шпанија. Засега ниту владите во Европа, ниту институциите на ЕУ чинат да имаат планови за акција при сценарија кои само пред шест месеци би изгледале премногу претерани. Некои дури сметаат дека не треба. Оланд и германската канцеларка Ангела Меркел изгледа се трудат да негираат дека планирале да се состанат или разговараат пред референдумот во Велика Британија. Искусните политичари знаат дека нема голема корист од многу изблик да се мисли за настани кои по дефиниција ќе вклучуваат многу непознати, за да овозможат планирање на реакција во детали. Веќе следниот ден Париз и Берлин размислуваат брзо, заедничка изјава, во случај на “Брекзит”, но пораката ќе биде повеќе политичко отколку практично, рече советник во француската влада. Само пред неколку месеци двете влади зборуваа за “иницијатива”, со која ќе биде прикажано дека тие се уште имаат на ум своевидна форма на реформи за ЕУ. Но веќе не е така. “Би било важно да има нешто за да биде прикажано присуството на заеднички пристап, но тие не можат да имаат детален план за работа на нешто што ќе биде комплексно со премногу непредвидливи аспекти”, рече Бруно Тертре од Фондацијата за стратешки студии во Париз.
Лидерот на PODEMOS и кандидат за премиерската функција во Шпанија ,а Пабло Иглесиас ги чека со нетрпение парламентарните избори во неделата.
Земајќи го предвид ова расположение на евроскептицизмот или евроалергијата – да користиме позајмени израз на поранешниот француски премиер Јубер Ведрин – малку веројатно е некоја влада да го избере сегашниот момент, за да изврши притисок за уште повеќе европска интеграција.
Овој пат “повеќе Европа” не беше издигнато како одговор на многу проблеми на Европа, како и во минатото. “Мислам дека целата идеја за европски федерализам штотуку почина и сега е време владите на ЕУ и институциите кои се толку далеку од врската со гласачите, да запрат, да размислуваат и да размислат: Што не е во ред со овој проект?” , рече Чарлс Грант, директорот на Центарот за европски реформи во Лондон. Надвор од последиците за внатрешната политика на Велика Британија, непосредната грижа на другите европски влади ќе биде да се избегне можна зараза и да се справи со криза на финансиските пазари, која би можеле да следат по гласањето на “Брекзит”. Владите од ЕУ, како и секогаш, ќе се потпираат на нивните централни банки – Британската банка и Европската централна банка – за справување со секундарните потреси на капиталните и девизни пазари, но ниту Марк Карни, ниту Марио Драги, луѓето кои раководат со овие две институции, можат да помогнат многу во политичките потреси.
И Париз и Берлин веќе испратиле сигнали дека ќе се грижиме да направат така што практично излегувањето на Велика Британија од ЕУ нема да биде лесно, со цел одвраќање на земјите кои можат да бидат во искушение, во блиска или далечна иднина, да емулираат како Британија. Неопходно е да се “дејствува брзо за да се избегне и во други земји да започне сличен процес”, рече директно францускиот министер за економија Емануел Макрон во петочното интервју за радиото. Во принцип владите од ЕУ мора да најдат начин да “испорачаат она што го очекува средната класа: економски и социјални резултати и изгледите дека нивните деца ќе бидат подобро отколку што се сега”, рече Паскал Лами, поранешен европски комесар и претседател на Светската организација на трудот. “Тоа беше во основата на консензусот во последниве години. Веќе не е.” “Во овој контекст идејата дека некои од нив се фаворизираа силно, додека други се оставени настрана, е моќен извор на политичка немоќ”, додаде Лами, велејќи дека теми како нееднаквоста и корупцијата се исто толку важни за новите политички движења како противењето на економски ограничувања.
Заразата од референдумот Дел од ризикот од зараза е идејата на самиот референдум. Британскиот гласање даде идеи на политичарите во целата ЕУ, кои имаат желба да им покажат на гласачите, тие ќе го имаат зборот за иднината на Европа. Откако луѓето почнаа директно да бидат консултирани за нацрт Устав на ЕУ пред повеќе од десет години, резултатот скоро никогаш не бил добар за европската идеја. Уставот е одбиен од самите Французи во 2005. Лесно е за кандидати, трката е за позиција а тоа е со ветување да се консултира јавноста, ако и кога тие бидат избрани. Но потребата да се консултираат избирачите е исто така една од причините повеќето влади да се откажат од идејата дека Европската унија треба да биде прицврстен со нов договор во најскоро време. А сепак, додека водечки политичари во ЕУ сигнализираат за неподготвеност дека се упатиле кон секаква нова интеграција во резултат на британскиот референдум, тие не се свесни какви конкретни чекори би можеле да бидат преземени. Некои тука зборуваат за завршувањето на тоа а какво е почнат пример банкарскиот сојуз на еврозоната. Но дури на нивото на еврозоната, што би можело тоа да изкристализира некои работи уште повеќе во цврстото јадро на ЕУ .
Ако Велика Британија напушти, има малку желба за нови големи шеми: тоа само “ќе помогне за обнова на останатите стари разлики меѓу Германија и Франција”, изјави европски дипломат. Исто така стои и прашањето каква улога може да игра новата клима, касната од европредпазливост, за сегашните институции на ЕУ – Комисијата и Европарламентот.
“Има разбирање дека Европа е променета многу побрзо од своите конзервативни потези, бавно се движат институционални тела”, изјави Вивиен Пертусо од Францускиот институт за меѓународни односи. Грант од Центарот за европски реформи во Лондон изјави дека еден од резултатите на “Брекзит” може да биде препород на стариот француски концептот за “” Europe des patries “(Европа на нациите). Институциите на ЕУ, рече тој, треба да работат, за да го направите изгубениот легитимитет во постигнувањето на реални резултати – на единствениот пазар, дигитална економија, или проблемот со бегалците. Година пред важните национални избори во Франција и во Германија е јасно дека Оланд и Меркел не бараат некакви поголеми идеи. / … … Пјер Брианкон “Политико”