Секоја година, економистот Ручир Шарма ја анализира листата на најбогати луѓе според „Форбс“ за да ги открие земјите каде што богатството на милијардерите расте побрзо во однос на БДП. Тој посочува дека кога богатството е концентрирано во рацете на неколку семејства или во индустрии познати по корупција, тоа може да создаде сериозен ризик од антикапиталистички бунтови.
Оваа година, најголеми предупредувачки знаци има во Шведска. Иако многумина сè уште ја сметаат за „социјалистички рај“, богатството на милијардерите во оваа земја скокна на 31% од БДП – највисоко меѓу 20-те најголеми економии во светот и најголемо зголемување во последните години.
Шведска има 45 милијардери, што е околу 1,5 пати повеќе по глава на жител од САД, земјата која традиционално се смета за земја на милијардерите. За споредба, во 1910 година, најбогатиот Американец, Џон Д. Рокфелер, поседувал околу 1,5% од БДП. Шарма го дели богатството на „добро“ и „лошо“ според индустриите од кои потекнува. „Добро“ богатство е од области како технологија и производство – сектори кои создаваат вредност и имаат поширока општествена поддршка. „Лошо“ богатство доаѓа од индустрии како недвижности и суровини, каде што продуктивноста е пониска, а често има и поврзаност со корупција.
Во Шведска, бројот на милијардери од „добрите“ индустрии е дури двојно помал од оние од „лошите“. И покрај сликата на земја со силен технолошки сектор, само тројца шведски милијардери се сметаат за „технолошки“. Уделот на „доброто“ богатство е едвај 12%, трет најнизок меѓу развиените земји. По Втората светска војна, Шведска се обиде да гради голема социјална држава, со високи даноци кои ги избркаа богатите и ги намалија нивните приходи.
Но, во 1990-тите, финансиската криза ја натера државата да ја смени стратегијата: ги намали даноците на богатство, наследство и недвижности и ги одржа повисоките даноци само на доход. Тогаш богатите престанаа да ја напуштаат земјата и денес тие имаат речиси 70% од богатството преку наследство – трет највисок процент во светот, веднаш зад Франција и Германија.
Шведската даночна политика ги фаворизира богатите. Данокот на капитал е многу понизок од данокот на плата, а данокот на имот е ограничен на максимум 1.000 евра годишно, што им дава голема придобивка на сопствениците на имоти. Покрај тоа, ниските каматни стапки ги зголемуваат цените на недвижностите и им овозможуваат на богатите да позајмуваат за дополнително богатење. На последните избори, гневот на јавноста беше насочен кон имигрантите и криминалот, а не кон економската нееднаквост. Многу богати шведски семејства избегнуваат јавни напади затоа што се познати и по својата филантропија.
Сепак, според Ручир Шарма, Шведска е сега земја со најлоши резултати според индикаторите за милијардери од 20-те најголеми економии – што е алармантен знак. Шарма предупредува дека кога богатството е премногу концентрирано, особено ако е „лошо“ богатство, тоа го крши општествениот договор и може да предизвика политички превирања и протести, како што се случи во Чиле, Франција и други земји.
Економијата мора да поттикнува создавање богатство, но тоа треба да биде праведно и во продуктивни сектори. Во спротивно, растечката нееднаквост може да доведе до големи социјални конфликти. Шведска, земја која долго време се сметаше за модел на социјална правда, сега е на пат да стане потенцијално жариште на вакви немири.