Луѓето кои често патуваат со авион забележале дека турбуленциите во последно време стануваат сè почести, а стручњаците го потврдуваат тоа чувство и предупредуваат дека во наредниот период, поради климатските промени, состојбата ќе се влошува.
Смртните случаи како последица на турбуленции се исклучително ретки. Иако не постојат официјални податоци, се проценува дека од 1981 година досега има околу четири смртни случаи. Сепак, бројките за повредени лица покажуваат поинаква слика – само во САД, од 2009 година се евидентирани 207 тешки повреди при кои лицата биле хоспитализирани подолго од 48 часа.
Стручњаците предупредуваат дека воздушниот сообраќај би можел да се усложни, бидејќи климатските промени влијаат на атмосферските услови. Се очекува дека промените на температурите и шемите на движење на ветровите во горните слоеви на атмосферата ќе ја зголемат учестеноста и интензитетот на силните турбуленции.
„Можеме да очекуваме удвојување или утројување на бројот на сериозни турбуленции низ светот во наредните децении“, вели професорот Пол Вилијамс, атмосферски научник од Универзитетот во Рединг.
„За секои 10 минути силна турбуленција што ја доживуваме сега, тоа би можело да се зголеми на 20 или 30 минути“, додава тој.
Со тоа, логично се поставува прашањето: Ако турбуленциите станат поинтензивни, дали ќе станат и поопасни? И дали постојат паметни начини авиокомпаниите да ги заштитат авионите и патниците од овие појави?
Нестабилната северноатлантска рута
Силните турбуленции се дефинираат како движења на авионот нагоре-надолу низ вознемирен воздух, кои создаваат сила поголема од 1,5 g врз телото – доволно силна за да ве подигне од седиштето доколку не сте врзани со сигурносен појас.
Проценките покажуваат дека секоја година се случуваат околу 5.000 инциденти со силни или потешки турбуленции, од вкупно повеќе од 35 милиони летови кои се реализираат ширум светот.
Според годишниот извештај за безбедност на Меѓународната организација за цивилно воздухопловство (ICAO), речиси 40% од тешките повреди на патници во 2023 година биле предизвикани од турбуленции.
Меѓу најпогодените подрачја е рутата помеѓу Велика Британија и САД, Канада и Карибите, каде што турбуленциите се зачестени. Во последните 40 години, откако сателитите почнаа да ја следат атмосферата, забележано е зголемување на силните турбуленции над северниот Атлантик за 55%.
Но, најновите студии предвидуваат дека зачестеноста на турбуленциите ќе се зголеми и во други региони – како што се Источна Азија, Северна Африка, Северен Пацифик, Северна Америка и Блискиот Исток.
Зголемувањето на силни турбуленции – доволни за да ве подигнат од седиштето – може потенцијално да предизвика повеќе повреди или дури и смртни случаи во најтешки ситуации. Тоа предизвикува загриженост кај патниците. Според едно истражување на YouGov, повеќе од една петтина возрасни лица во Велика Британија се плашат од летање, а зголемените турбуленции може да го направат авионското патување вистински кошмар за овие луѓе.
Сепак, авионските крила се дизајнирани за да издржат турбулентен воздух. Како што вели поранешниот пилот и сегашен инструктор Крис Кин:
„Нема да верувате колку е флексибилно крилото. Кај патнички авион Boeing 747, за време на ‘деструктивни’ тестирања, крилата се виткаат нагоре и до 25 степени пред да се скршат – нешто што никогаш нема да се случи, дури ни при најсилни турбуленции.“
Скриената грижа на авиоиндустријата: Eкономскиот удар
Иако безбедноста останува приоритет, поголема грижа за авио-компаниите се економските трошоци предизвикани од турбуленции. Според проценките, овие трошоци – кои вклучуваат пренасочувања, доцнења, оштетувања на внатрешноста на авионот и медицински трошоци – можат да изнесуваат од 180.000 до 1,5 милиони фунти по компанија годишно.
Во иднина, со сè почестите и посилни турбуленции, се очекува овие трошоци да растат – што ќе влијае на цените на билетите, распоредите на летови и стратегиите на авиокомпаниите за управување со ризици.
Силни турбуленции – сè почеста закана над Атлантикот и пошироко
Силните турбуленции се дефинираат како нагли движења на авионот нагоре-надолу низ вознемирен воздух, кои создаваат сила поголема од 1,5 g врз вашето тело – доволна за да ве подигне од седиштето ако не сте врзани со сигурносен појас.
Според проценките, секоја година се случуваат околу 5.000 инциденти со силни или потешки турбуленции, од вкупно над 35 милиони летови што се реализираат ширум светот.
Според годишниот извештај за безбедност на Меѓународната организација за цивилно воздухопловство, речиси 40% од тешките повреди на патници во 2023 година биле предизвикани од турбуленции.
Северноатлантската рута – најризична
Меѓу најпогодените зони е рута меѓу Велика Британија и САД, Канада и Карибите, која веќе долго време е позната по чести турбуленции.
Во последните 40 години, откако сателитите почнаа да ја следат атмосферата, е забележано зголемување од 55% на силните турбуленции над северниот Атлантик.
Но според поновите истражувања, учестеноста на турбуленциите ќе расте и во други региони – како Источна Азија, Северна Африка, Северен Пацифик, Северна Америка и Блискиот Исток – поради климатските промени што влијаат на струењата на воздухот во високите слоеви од атмосферата.
Ризици и страв кај патниците
Со зголемување на силните турбуленции – доволни да ве подигнат од седиштето – постои ризик од поголем број повреди, а во екстремни случаи и смрт.
Тоа предизвикува растечка загриженост кај патниците, особено кај оние кои веќе имаат страв од летање.
Истражување на YouGov покажува дека повеќе од 20% од возрасните во Велика Британија се плашат од летање, а влошените услови може да го направат ова искуство уште потешко.
Авионот е подготвен – но има и скриени трошоци
Иако ситуацијата звучи алармантно, важно е да се напомене дека авионите се дизајнирани да издржат силни турбуленции.
Како што објаснува Крис Кин, поранешен пилот и сегашен инструктор:
„Нема да верувате колку е флексибилно крилото. Кај патнички авион Boeing 747, при ‘деструктивни’ тестови, крилата можат да се свиткаат за околу 25 степени нагоре пред да се скршат – нешто што никогаш нема да се случи, дури ни при најсилни турбуленции.“
Но, авиокомпаниите имаат и економска грижа.
Зголемените турбуленции носат дополнителни трошоци:
пренасочувања на летови
одложувања
оштетувања на ентериерот
медицински трошоци за повредени
повисоки осигурителни премии
Се проценува дека овие трошоци ќе достигнат од 180.000 до 1,5 милиони фунти по авиокомпанија годишно, што долгорочно би можело да влијае и врз цената на авионските билети и рентабилноста на рутите.
Совет за патници: Без разлика на времетраењето на летот – секогаш држете го појасот врзан додека седите. Тоа е наједноставната, но и најважна мерка за ваша лична безбедност.