Односите меѓу Хрватска и Црна Гора повторно се ставени на тест, овој пат поради спорното прашање за сукцесијата на воените средства од поранешна Југославија, кое се заканува да се претвори во сериозен дипломатски спор. Причината е изјавата на Министерството за надворешни и европски работи на Хрватска дека Црна Гора ѝ должи на таа земја повеќе од две милијарди американски долари. Црногорскиот министер за одбрана Драган Краповиќ, сепак, негира постоење на каква било официјална потврда за таков долг.
Стари прашања, нови тензии
Хрватска тврди дека има експертски анализи и прецизни проценки кои укажуваат на вредноста на „украдената маса на воено сукцесија“, која, според нив, вклучува средства како што се бродот за обука „Јадран“ и четири воени бродови, за кои тврдат дека биле преземени од Црна Гора во 1991 година, а подоцна продадени на Грција.
„Хрватска ги има сите потребни експертски анализи и прецизни пресметки, кои, во соодветен момент, ќе ги претстави на црногорската и меѓународната јавност“, изјави Ванда Бабиќ Галиќ, советник на хрватскиот министер за надворешни работи, за Радио Слободна Европа.
Министерот за одбрана на Црна Гора, Драган Краповиќ, од друга страна, наведува дека таква документација никогаш не е официјално доставена: „Досега, преку регионални и меѓународни механизми за сукцесија, нема официјална потврда за долгот на Црна Гора во износите споменати во медиумите“, изјави тој за весникот „Вијести“.
Спорот околу „Јадран“ ги зголемува тензиите
Дипломатските тензии дополнително се зголемија откако црногорското Министерство за одбрана изработи значки со приказ на училишниот брод Јадран, кој моментално се наоѓа во Тиват, а кој Хрватска го смета за свој воен имот. Затоа, на 3 август, Загреб испрати протестна нота до Подгорица, оценувајќи го тој потег како непријателски и против европските вредности што Црна Гора треба да ги почитува.
Сепак, Краповиќ рече дека нема скриени намери во создавањето на значките и дека целта е само да се афирмира поморската традиција: „Значките се изработени исклучиво во чест на „Јадран“ како симбол на нашата поморска култура и соработка. Нема скриена порака“, нагласи тој.
Длабоко вкоренети недоразбирања
Договорот за сукцесија на поранешната СФРЈ, потпишан во Виена во 2001 година, предвидува земјите што наследуваат воени средства да ги решаваат спорните прашања билатерално. Хрватска тврди дека во изминатите дваесет години постојано ги информирала црногорските функционери за своите тврдења, додека Црна Гора истакнува дека никогаш не добила официјални докази или документи што би го потврдиле постоењето на тој долг.
Односите меѓу двете земји беа дополнително нарушени минатата година кога Парламентот на Црна Гора ја усвои Резолуцијата за геноцидот во Јасеновац, по иницијатива на просрпските партии. Хрватска го оцени тоа како провокација и прогласи одредени црногорски функционери – вклучувајќи ги Андрија Мандиќ, Алекса Бечиќ и Милан Кнежевиќ – за непожелни лица.
Затворени врати за Поглавје 31
Како резултат на влошените односи, минатата година Хрватска го блокираше затворањето на Поглавје 31 во процесот на пристапување на Црна Гора кон Европската Унија, кое се однесува на заедничката надворешна, безбедносна и одбранбена политика. И оваа година, тоа поглавје нема да биде затворено, иако црногорската влада планира да затвори уште пет поглавја.
И покрај сè, хрватската страна истакнува дека сè уште го поддржува европскиот пат на Црна Гора. „Од Црна Гора зависи да покаже подготвеност за дијалог и билатерално решавање на ова и други прашања што ги оптоваруваат нашите меѓудржавни односи“, рече Бабиќ Галиќ.
Црна Гора досега затвори седум од вкупно 33 преговарачки поглавја, а целта е да ги затвори сите до крајот на 2026 година и да стане следната членка на ЕУ во 2028 година – по Хрватска.