Антивладините протести во Грузија траат повеќе од две недели на кои не им се гледа крајот. Премиерот Иракли Кобахиџе на 28 ноември објави дека ги прекинува пристапните преговори со Европската унија на четири години, што предизвика гнев во јавноста, пишува Ал Џезира на српски јазик.
Носејќи го ѕвезденото знаме на Европската унија, демонстрантите и пркосеа на владејачката партија Грузиски сон (ГД), пркосејќи им на водените топови, солзавецот и полициското насилство. Собирите ја добија поддршката на грузискиот претседател Саломе Зурабишвили и ги поттикнаа земјите како Литванија да повикаат на санкции од ЕУ против Кобахиџе, основачот на ГД, Бидзина Иванишвили и други високи функционери во Тбилиси.
Иако протестите не покажуваат знаци на стивнување, се чини дека ГД нема да го промени курсот. Напротив, владата ја засили репресијата, со повеќе од 400 уапсени луѓе и извештаи за тепање и малтретирање.
Одлуката на Грузија да се држи подалеку од Европската унија има последици не само за нејзините пристапни изгледи, туку и за процесот на проширување на исток на Унијата како целина.
Статус кво
Грузиската влада дојде до заклучок дека ѝ е удобно со статус кво. Грузија веќе има повластен економски пристап до Европската унија, вклучително и безвизно патување.
Посилниот обид за вистински влез во Европската унија би можел скапо да го чини. За почеток, спроведувањето на реформите што ги бара ЕУ ќе го отежне, ако не и невозможно, манипулирањето со изборите и донесувањето репресивни закони, како што е законот за странски агенти инспириран од Русија.
Забрзувањето на пристапните преговори би можело да предизвика казна од Русија, која има одредена моќ во Грузија и сигурно ќе внимава на милијардерот Иванишвили, кој своето богатство го направи во Москва. Ова е причината зошто ГД се стави меѓу ЕУ и Русија.
Сега, соочен со остри критики од Европскиот парламент, Тбилиси играше ладнокрвно кон Брисел, инсистирајќи дека ќе ги рестартира пристапните преговори „но само со достоинство и правичност, без уцени“, како што рече Кабахиџе на 4 декември.
Се разбира, постои опасност Европската унија да возврати со економски санкции. Сепак, Иванишвили, Кабахиџе и другите веројатно сметаат на нивните сојузници, како што е Виктор Орбан во Унгарија, да ги запрат ваквите потези. Кој знае? И новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп би можел да стане партнер на Тбилиси, критикувајќи ја политиката на актуелната администрација во областа на демократијата и човековите права.
Проблемот е што Грузија може да направи преседан за другите земји-кандидати. Делумно одвоениот статус што сега го воспостави, во кој ужива одредени привилегии без болните реформи што ги бара ЕУ, е она што другите го посакуваат.
Пречки
Фокусот на Европската унија на владеењето на правото не им одговара на елитите на многу земји кандидати. Има и други политички актери, како што е ГД, кои претпочитаат декларативна поддршка за европската интеграција додека се консолидираат на власт и се ангажираат во заробување на државата.
Еден пример е Србија. Владата на Србија преговара за влез во Европската унија, но не брза да ги исполни барањата на ЕУ, особено да ја санкционира Русија или да го реши спорот со Косово. Нејзиниот модел на управување, исто така, заостанува многу во исполнувањето на демократските барања на ЕУ.
Северна Македонија, исто така, е во ќорсокак, одбивајќи да ја исполни својата обврска кон ЕУ да го измени својот устав, со што би направила отстапка за соседна Бугарија. Молдавија, исто така, би можела да го забави процесот на пристапување доколку проевропските сили загубат на парламентарните избори следната година.
Но, грузискиот преседан не е единствениот фактор што може да го попречи ширењето на ЕУ кон исток. Тој процес веќе наиде на големи пречки уште пред грузиската влада да донесе одлука за замрзнување на преговорите.
Една од главните пречки е геополитиката. Целосната руска инвазија на Украина даде голем поттик за проширувањето, при што земјите-членки на ЕУ се согласија да отворат пристапни преговори со Киев и Кишињев. Во Западен Балкан се отворени пристапните преговори со Босна и Херцеговина. Сепак, се додека не дојде до трајно решение во Украина, прашањето за членството во Европската унија останува во втор план. Муабетот за НАТО и безбедносните гаранции е многу поитен, од очигледни причини.
Во Молдавија, Русија има способност да игра улога на разурнувач во внатрешната политика, користејќи пари и дезинформации и сметајќи на стравувањата дека војната може да се прошири. На општите избори одржани следната година, промосковските сили би можеле да дојдат на власт и да ја нарушат проруската агенда.
Друга пречка е самата ЕУ. Сегашниот тон на разговор во 27-члениот блок е дека тој треба да ги реформира своите институции пред да може повторно да ги отвори вратите. Но, да се преиспитаат прашањата од типот колку повереници треба да има или дали може Советот
Европската унија донесувањето одлуки за надворешни работи со квалификувано мнозинство наместо едногласно може да ја отвори Пандорината кутија.
Внатрешна реформа
Прашање е дали Унијата и нејзините составни делови имаат капацитет да се справат со внатрешните реформи, покрај сите други проблеми што во моментов ги решаваат. Но, без реформи, проширувањето е заложник на поединечни членки на ЕУ кои можат да стават вето и да ги блокираат колективните одлуки. Конкуренцијата од украинските земјоделци или загриженоста за популистите дома може да ги претвори во жестоки противници дури и државите кои го поддржуваат проширувањето, како Полска, која ќе претседава со Советот на ЕУ во првата половина на 2025 година.
Ако има нешто позитивно да излезе од неодамнешните настани во Грузија, тоа е дека има јасни докази за посветеноста на обичните граѓани од Источна Европа кон Европската унија.
Изгледите Грузија да се откаже од својата кандидатура за влез во Европската унија предизвика масовна социјална мобилизација која ги надмина претходните бранови протести, вклучувајќи го и оној веднаш по спорните избори на 26 октомври.
И во Молдавија има позитивни знаци. Во ноември, Молдавците ја реизбраа својата проевропска претседателка Маија Санда за уште еден мандат. На референдумот одржан паралелно со првиот круг од претседателската трка, тие исто така со тесно мнозинство го одобрија амандманот за вклучување на целта за влез во ЕУ во Уставот на земјата.
Значи, процесот на проширување не замре. Само повторно беше одложено.