Овој потег, означен како „најамбициозен досега“, доаѓа во време на засилени геополитички тензии, постојана поддршка за Украина и сè погласни критики од страна на поранешниот (и можен иден) американски претседател Доналд Трамп.
Повеќе трошоци, повеќе одговорност
Новиот договор значително ги надминува претходните обврски на НАТО, каде целта беше 2% од БДП за одбрана. Според финалната декларација, најмалку 3,5% ќе бидат наменети за воени капацитети, додека дополнителни 1,5% ќе одат за отпорност, иновации, сајбер безбедност и инфраструктура. Првиот преглед на напредокот е закажан за 2029 година.
И покрај заложбите, одредени земји – особено помалите економии – ја сметаат оваа цел за финансиски оптоварувачка и тешко достижна. Но, политичкиот моментум зад одлуката беше очигледен – особено како одговор на долгорочната „закана од Русија“, како и потребата НАТО да остане веродостоен и самостоен без преголема зависност од САД.
Член 5 во фокусот: загриженост по коментарите на Трамп
И додека декларацијата ја потврди познатата формула: „напад врз една е напад врз сите“ – односно Член 5 од Вашингтонскиот договор – вниманието беше привлечено кон изјавите на Доналд Трамп, кои во минатото доведоа во прашање колку САД би биле подготвени да го почитуваат тој принцип.
Во своето обраќање, Трамп изјави дека некои земји членки не заслужуваат автоматска заштита ако не инвестираат доволно во сопствената одбрана. Овие зборови предизвикаа загриженост во Алијансата, особено во Источна Европа, каде што се чувствува најдиректна закана од Русија.
Новиот генерален секретар на НАТО, Марк Руте, се обиде да ги омекне реакциите, велејќи на самитот:
„Тато понекогаш мора да користи силни зборови“, алудирајќи на стилот на комуникација на Трамп.
Руте, кој до неодамна беше премиер на Холандија, се обиде да ја претстави изјавата на Трамп за конфликтот меѓу Иран и Израел – во која поранешниот американски лидер го опиша како тепачка меѓу две деца – како илустрација на неговата „друга“ дипломатска стратегија. Сепак, повеќето аналитичари предупредуваат дека реториката што доведува во прашање колективната одбрана може да има долгорочни последици за кредибилитетот на Алијансата.
Поглед кон иднината
Во декларацијата, НАТО исто така ја истакнува важноста на Украина за евроатлантската безбедност и најавува поддршка не само преку обуки и оружје, туку и преку зајакнување на нејзината индустриска одбранбена база. НАТО останува обединет – барем на хартија – но натамошниот развој на глобалната безбедносна архитектура, особено во пресрет на изборите во САД, ќе покаже дали оваа нова, историска одлука е само декларативна или вистински пресврт.
Извор: Index.hr