Еден барел нафта на светскиот пазар чини околу 80 долари. Размислете за моќта на таа цена: поттикна големи човечки напори, трилиони долари инвестиции, технолошки откритија, создавање на некои од најголемите светски компании – сето тоа заради екстракција на фосилни горива каде и да се најдат во светот.
Со согорување на овие горива, меѓу другото, оваа година во атмосферата на Земјата ќе се испуштат околу 36 милијарди тони јаглерод диоксид. Креаторите на политиката би сакале тој број да се сведе на нула, но тоа бара силен поттик, поради што владите треба што поскоро да одредат цена на јаглеродот.
Данокот на јаглерод би бил најдобриот пристап. Ова ќе ги пренасочи инвестициите кон зелени проекти и ќе им овозможи на владите да ги намалат другите даноци кои предизвикуваат нарушување. Сепак, тој правец досега се покажа како несовладлив. Богатите нации стравуваат од повисоки трошоци за енергија и губење на конкурентноста. Земјите во развој, со економии со интензивна потрошувачка на јаглерод, се загрижени дека ќе платат повеќе отколку што треба. Од 2023 година, соодветните даноци за јаглерод се применуваат за помалку од пет проценти од глобалните емисии на стаклена градина.
Тргување со јаглерод
Друга можност е тргувањето со јаглерод, каде што владите наметнуваат ограничувања за емисиите и дозволуваат пазарот да ја одреди цената. Учесниците кои можат да положат повеќе – можат да продаваат кредити на оние кои не можат.
Системот за тргување на Европската унија (ЕУ), најголемиот од 36-те вакви планови кои покриваат речиси една петтина од глобалните емисии, ја постави цената на еден тон јаглерод на 110 долари (сега пониска, делумно благодарение на бумот на чиста енергија). На посебен, нерегулиран офсет пазар, еколошките ориентирани компании финансираат сè, од технологија за зафаќање јаглерод во Данска до зачувување на шумите во Зимбабве.
Сепак, обединувањето на тие пазари за да се постигне нешто блиску до глобалната цена останува далечна перспектива. Намалувањето на емисиите не е заменливо како физичката стока: еден тон од земја со слаб мониторинг можеби не вреди многу; компензацијата за заштеда на дрвја може да исчезне во чад или да биде целосна измама. Цените се движат до еден долар по тон за најлошото неутрализирање, што е добро само за најбаналните „зелени“ маркетиншки трикови. Напорите за контрола на квалитетот, колку и да се пофални, одат далеку. Освен ако ублажувањето не е совршено и трајно, припишувањето на реалните емисии го оддалечува светот од нето нула.
Во меѓувреме се губи драгоценото време. За да се спречи глобалното затоплување да ја премине црвената линија од два Целзиусови степени, емисиите на стаклена градина мора да бидат најмалку 25 отсто помали до 2030 година отколку во 2019 година. Ветувањата од Парискиот договор ќе постигнат намалување од само 11 отсто.
Глобалната пондерирана просечна цена на јаглеродот е околу пет долари за тон, што е помалку од една десетина од минималното проценето ниво потребно за контрола на климатските промени.
Работните решенија се на дофат. На пример, експертите од Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) предложија нивоа на цени што владите би можеле да ги воспостават користејќи даноци, трговија со јаглерод или еквивалентни мерки. Ако се постави на 35 до 145 долари за земјите со најниски приходи до земјите со највисок приход, и се комбинираат со соодветно амбициозни цели за емисиите, тој пристап би требало да биде доволен за да се врати светот на вистинскиот пат, т.е. да остане под два Целзиусови степени.
Она што е потребно е договор што ќе обедини критична маса на големи земји, додека притисокот се зголемува: новата адаптација на границите на Европската унија, која го оданочува увозот независно од цените на јаглеродот, нуди поттик за трговските партнери на блокот кога станува збор за соработката. Со вистинските стимулации, луѓето и компаниите ќе ги бараат најдобрите и најбрзите начини за намалување на емисиите, што потенцијално ќе донесе огромни економски придобивки. Колку подолго одложувањето, толку потешка ќе биде задачата.