Додека бара начини да се спаси од неговата инвазија на Украина, рускиот претседател Владимир Путин ги засили заканите за употреба на нуклеарно оружје во, како што ја нарекува, најголемата нуклеарна закана за глобалната безбедност од Кубанската ракетна криза во 1962 година.
Минатата недела Путин рече дека ќе ги искористи „сите средства што му се на располагање“ за да ја заштити Русија откако еднострано прогласи четири украински провинции како дел од Русија. САД „поставија преседан“ кога фрлија две атомски бомби врз Јапонија во 1945 година, додаде Путин.
Во текот на викендот, чеченскиот лидер и лојалист на Путин, Рамзан Кадиров, му предложи на Путин да размисли за употреба на нуклеарно оружје со „помала моќ на детонација“ во Украина, пишува „Фајненшл тајмс“.
Сепак, Кремљ во понеделникот го отфрли тој предлог. Портпаролот на Путин, Дмитриј Песков, изјави дека „нема други опции“ освен употреба на нуклеарно оружје во согласност со руската воена доктрина, која дозволува употреба на такво оружје доколку Русија биде прва нападната или ако е загрозена самото постоење на државата.
Западните претставници и воените експерти веруваат дека ризикот Путин да нареди нуклеарно лансирање е мал. Меѓутоа, додека руските сили трпат порази во југоисточна Украина, тие исто така признаваат дека ризикот расте.
Еве што треба да знаете за нуклеарното оружје што Путин може да го искористи:
„Тактичко“ или „стратешко“ нуклеарно оружје.
Во кубанската криза се зборуваше за „стратегиско“ нуклеарно оружје, кое е доволно моќно да ги избрише цели градови, илјадници километри оддалечени од бојното поле, од лицето на Земјата. Во Украина зборуваме за помали, таканаречени тактичко нуклеарно оружје.
Овие помали нуклеарни боеви глави се наменети за употреба во првите редови и можат да уништат цели во одредена област. Дури и тогаш, многу од тие боеви глави се помоќни од атомската бомба што САД ја фрлија врз Хирошима, која имаше експлозивна моќ еднаква на 20 килотони ТНТ.
„Т.н. тактички нуклеарни проектили за употреба на бојното поле генерално имаат експлозивна моќ од меѓу еден и 50 килотони ТНТ… тие можат да уништат области малку над три километри квадратни“, генерал Сер Ричард Баронс, поранешен командант. началникот на британските здружени сили, изјави во понеделникот за Би-Би-Си.
САД и СССР во минатото акумулираа огромни залихи на такво оружје. По завршувањето на Студената војна, САД се ослободија од речиси сите боеви глави и сега имаат само 230. Тие го направија тоа со верување дека „сè поефикасното конвенционално оружје може да постигне уште подобри резултати“, како што е наведено во анализата од 1989 година објавена од Билтен.нуклеарни научници.
Русија, од друга страна, има задржано околу 2.000 тактички нуклеарни боеви глави. Тие можат да бидат монтирани на различни конвенционални системи за лансирање експлозивни, како што се балистички или крстаречки ракети и може да се лансираат од копно или море.
Како може да се лансира такво оружје?
Експертите велат дека постојат три начини Русија да користи тактичко нуклеарно оружје.
Првиот е демонстративен напад – нуклеарен напад без жртви. Тоа може да биде детонација под земја или над Црното Море, некаде високо во воздухот над Украина или на ненаселена област како што е Змискиот остров.
Електромагнетниот пулс на ударот би пржел незаштитена електронска опрема, а радиоактивниот испад, иако на почетокот масивни, во рок од 48 часа би се намалил на приближно 1 отсто од почетниот радиоактивен удар. Поголемиот дел од радиоактивната прашина ќе падне на земјата во рок од 24 часа по ударот и може да претставува екстремна биолошка опасност. Другите честички би биле дисперзирани од ветрот и тие би паднале на земја во мали концентрации.
Дури и демонстративен напад би ја започнал „скалата на ескалација“ и би ја зголемил можноста за руски напад врз еден голем град. Тоа веројатно би предизвикало осуда на целиот свет и нема да донесе никаков напредок во воена смисла, што би ги направило Русите „поизолирани во светот од кога било досега“, како што рече претседателот Бајден во интервјуто од септември.
Ефектите од таквата демонстрација исто така би останале нејасни – од една страна, тоа би покажало дека Русија е подготвена да го скрши табуто за употреба на нуклеарно оружје, но сепак е внимателна во однос на искористувањето на својата целосна моќ.
Тоа е една од причините поради кои САД одлучија во 1945 година да не организираат демонстрации, туку да ја фрлат бомбата врз Хирошима, вели Сер Лоренс Фридман, почесен професор по воени студии на Кралскиот колеџ во Лондон.
Друга можност е напад на воена цел во Украина или клучна инфраструктура – на пример, на нуклеарната централа Запорожје.
Останува отворено колку би бил корисен таков напад. Вооружените сили на Украина се многу дисперзирани, а американските воени студии покажаа дека боева глава со експлозивна моќ од еден килотон ТНТ треба да се активира на околу 90 метри од тенк за да предизвика сериозна штета.
Некои експерти велат дека нема многу смисла Русија да напаѓа цели на фронтот во провинциите што сега ги смета за своја територија. Слабо мотивираната и слабо опремена војска на Русија, исто така, би била изложена на зрачењето.
Третиот и во исто време најопасен потег би бил напад врз членка на НАТО алијансата, во која спаѓаат и САД – како што вели Дмитриј Тренин, поранешен шеф на рускиот тинк-тенк „Карнеги Московски центар“.
Во интервју за државната телевизија минатата недела, Тренин рече дека Русија мора да покаже дека е сериозна во врска со нуклеарниот напад врз САД за да биде ефективно одвраќањето. Тој додаде дека Западот погрешно проценил дека Путин на поразите на фронтот ќе одговори со нуклеарен напад само во Украина.
„Сосема е можно нападот да не биде насочен кон бојното подрачје, туку кон цел на одредена далечина“, изјави тогаш Тренин.
Тешко е да се предвиди како ќе реагира Западот на напад врз членка на НАТО. Би се активирал членот 5, кој повикува на колективна одбрана на другите членки на НАТО. Москва би ризикувала катастрофален одмазднички напад од страна на САД.
Џејк Саливан, советникот на Бајден за домашна безбедност, минатиот месец изјави дека секоја употреба на нуклеарно оружје од страна на Русија ќе има „катастрофални последици“, но не прецизираше какви ќе бидат тие. Тој исто така рече дека во приватните разговори со Москва, САД „многу јасно“ кажале како Западот ќе реагира во тој случај. Во неделата, генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, предупреди дека Русија ќе претрпи „тешки последици“ од таков напад.
Тие би можеле да вклучат конвенционален напад што ќе ја уништи целата руска флота во Црното Море, изјави во неделата пензионираниот генерален директор на ЦИА Дејвид Петреус.
Сепак, западните функционери главно се држат до нејасните закани за одмазда дури и ако Путин го користи оружјето во Украина што не е членка на НАТО, бидејќи одвраќањето зависи од нејасноста.