Во сè повеќе земји, моделот „купи сега, плати подоцна“ или на англиски „buy now, pay later (BNPL)“ стана вообичаен, без оглед на тоа што се купува.
Ваквата куповина често е предмет на потсмев. Да се практикува нешто вакво, на пример, во ресторан претставува најсмешен конзумеризам, додека во други претставува злоупотреба на луѓето. Сепак, овој став не е пречка за развојот на овој модел на купување.
Имено, според американската компанија за плаќања Worldpay, минатата година низ целиот свет со BNPL биле потрошени 342 милијарди долари, додека 10 години претходно биле потрошени две милијарди долари.
Финансиските компании со долга традиција, како што се JPMorgan Chase и PayPal, влегоа на пазарот на BNPL, исто како што компаниите во секторот BNPL сè повеќе го прават она што го правеа традиционалните банки. Можностите за компаниите на пазарот на BNPL се можеби поголеми отколку за потрошувачите.
Како функционира
Идејата за давање кредит на местото на продажба е стара. Во 1856 година, претприемачите Исак Сингер и Едвард Кларк почнале да продаваат машини за шиење во делови со голем успех.
Современата индустрија функционира на сличен начин. Кога некој ќе купи нешто за 100 долари, може да плати на рати, односно дел од него да го плати во моментот на купувањето, а остатокот на рати. Заемодавателот, како што се шведската компанија Кларна или американската компанија Афирм, му го дава на продавачот целиот износ однапред за време на купувањето. Купувачот плаќа рати на заемодавателот во одреден временски период, обично за неколку недели, и не плаќа камата.
Овозможувачите на BNPL генерираат приходи врз основа на надоместоците што ги плаќаат трговците и/или клиентите.
Ова е добредојдено за трговците бидејќи на овој начин ја зголемуваат својата продажба. Покажано е дека оние што го користат овој модел на плаќање трошат најмалку 20 проценти повеќе од оние што не го користат.
Кога станува збор за практикување на BNPL, во САД постои генерациски јаз. Помалку од два проценти од клиентите на Банката на Америка родени во 1965 година (генерацијата на бејби-бумери) имаат долг кон BNPL, додека 10 проценти од Миленијалците (родени помеѓу 1981 и 1996 година) и Генерацијата Z (родена помеѓу 1997 и 2012 година) имаат долг кон BNPL.
Се очекува потрошувачката преку BNPL да се зголеми бидејќи младите луѓе сочинуваат поголем дел од потрошувачката. Продажбата е поголема во земјите каде што BNPL е достапен подолг временски период. На пример, една од пет интернет продажби во Шведска е направена преку BNPL, додека во Америка една од 16 онлајн продажби е направена преку овој модел на купување.
Сè повеќе компании го овозможуваат BNPL
Низ целиот свет има сè повеќе компании кои ја нудат оваа услуга. Гореспоменатата шведска Klarna беше една од првите компании од ваков вид во светот, основана во 2017 година. Нејзиниот коосновач и директор Себастијан Семијатковски сака таа да стане финансиски асистент овозможен од вештачка интелигенција.
Исто така, претходно споменатата американска компанија Affirm воведе дебитна картичка пред две години, а користењето на нејзините услуги неодамна нагло се зголеми. Моментално има два милиони корисници на картички. И Affirm и Klarna се достапни преку дигиталните паричници на Apple и Google.
PayPal почна да нуди BNPL услуги пред пет години, искористувајќи ги своите силни трговски односи. Минатата година, преку BNPL обработи трошење во износ од 33 милијарди долари, а станува збор за трошење за кое тврди дека се зголемува за 20 проценти годишно.
Сè повеќе банки дозволуваат помали откупи на рати, додека неколку брзорастечки стартапи се надеваат дека ќе го нарушат традиционалниот пазар на кредити.
Како што се развива пазарот на BNPL, тој е сè повеќе регулиран. Ова се рефлектира и во фактот дека давателите на кредитни рејтинзи за потрошувачите имаат намера да ги дадат тие рејтинзи врз основа на историјата на BNPL на заемопримачот, пишува весникот Economist.