Во јавноста протекоа доверливи досиеја дека технолошкиот гигант Uber ги прекршува законите, тајно лобирал кај врвни политичари, се обидувал да ја измами полицијата и поттикнувал употреба на насилство за време на нејзината агресивна глобална експанзија.
Досиејата цитирани од „Гардијан“ содржат повеќе од 124.000 документи кои откриваат етички сомнителни практики што го поттикнале глобалниот раст на компанијата.
Информациите во документите опфаќаат период од пет години кога Uber беше управуван од неговиот ко-основач Тревис Каланик, кој се обиде да ја наметне услугата за споделување превоз во многу градови низ светот, иако ги прекршуваше законите и прописите за такси превоз во многу од нив.
Ова беше и причината што во некои земји имаше остри реакции против присуството на Uber, а протечените документи покажуваат како компанијата се обидела да обезбеди покровителство со „додворување“ на премиери, претседатели, милијардери, олигарси и медиумски магнати, пишува англиското издание.
Протечените пораки разменети меѓу шефовите на Uber и дотичните официјални лица сугерираат дека менаџментот на компанијата бил свесен дека го крши законот. Еден од директорите се пошегува дека станале „пирати“, а друг признава дека се „само нелегални“.
Досиејата се протегаат од 2013 до 2017 година и вклучуваат повеќе од 83.000 мејлови и електронски пораки.
Во една од нив, Тревис Каланик ја отфрла загриженоста на некои од неговите колеги дека испраќањето на возачите на Uber на протести во Франција ги става во ризик од насилство и судири со претставници на такси индустријата.
„Мислам дека вреди. Насилството е гаранција за успех“, вели Каланик во оваа прилика.
Досиејата содржат пораки разменети меѓу Каланик и Емануел Макрон, кој во тоа време беше министер за економија на Франција. Се претпоставува дека тој бил меѓу лобистите во корист на американската компанија, на која и бил овозможен чест и директен пристап до него и неговиот тим.
Изгледа дека Макрон направил се за да му помогне на Uber, дури и ѝ кажал на компанијата дека склучил „таен договор“ со нејзините противници во францускиот кабинет.
Но, директорите на Uber изразиле отворена презир кон другите политичари кои биле помалку приемчиви за бизнис моделот на компанијата.
Откако германскиот канцелар Олаф Шолц, кој во тоа време беше градоначалник на Хамбург, им пркосел на лобистите на Uber и побарал на возачите да им се исплати минималната плата, еден од директорите на компанијата го нарекол „апсолутна смешка“.
И кога Џо Бајден, тогаш потпретседател на Соединетите држави и поддржувач на Uber, доцнел на состанокот со компанијата на Светскиот економски форум во Давос, Каланик му испратил порака на еден колега велејќи: „Моите луѓе му кажаа дека секоја минута што доцни, значи дека ќе има една минута помалку со мене“.
Протечените документи фрлаат светлина врз методите кои Uber ги користел за да ги постави темелите на својата империја. Компанијата моментално има пазарна вредност од 43 милијарди долари и прави приближно 19 милиони патувања дневно.
Досиејата ги опфаќаат операциите на Uber во 40 земји во периодот во кој компанијата стана глобален гигант.
Од Москва до Јоханесбург, финансиран со невидена поддршка од фондовите за ризичен капитал, Uber во голема мера ги субвенционираше возењата, привлекувајќи ги возачите и патниците на апликацијата со стимулации и модели на цени кои нема да бидат одржливи на долг рок, се додава во публикацијата.
Uber ги поткопа традиционалните такси компании и вршеше притисок врз владите да ја променат легислативата за да го отворат патот за бизнис моделот за споделување превоз кој во тоа време добиваше популарност низ целиот свет.
Во обид да ја смири реакцијата против компанијата, Uber планираше да потроши извонредни 90 милиони долари во 2016 година на лобирање и односи со јавноста, покажал еден од документите.
Стратегијата често вклучувала „скокање“ на градоначалниците и регулаторите за транспорт преку обезбедување пристап директно до извршната и законодавната власт.
Покрај Емануел Макрон и Џо Бајден, директорите на Uber се сретнале лично и со ирскиот премиер Енда Кени, израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху и тогашниот британски министер за финансии Џорџ Озборн.
Во својот обид да влијае на политичките дебати, Uber им платил на истакнати научници стотици илјади долари за да направат истражување што ги поддржува тврдењата за придобивките од економскиот модел на компанијата.
И покрај добро финансираната и упорна операција за лобирање, напорите на Uber имаа мешани резултати. На некои места, компанијата успеа да ги убеди владите да ги препишат законите со траен ефект. Но, за други, таа се најде блокирана од вкоренетите такси-индустрии или од левичарските политичари кои едноставно одбиваат да се поклонат на притисокот.
Кога се соочи со противење, Uber се обиде да ја искористи теоријата дека нејзината технологија ги реформира застарените транспортни системи и ги повикува владите да ги ажурираат своите закони за да имаат корист од потрошувачите.
Возачите на Uber несомнено биле предмет на злобни напади, а понекогаш и убиства од разбеснети таксисти. Компанијата често ги карактеризира своите противници на регулираните такси пазари како „картел“.
Сепак, и директорите и вработените на Uber се чини дека не се сомневаа во не толку правната природа на нивните сопствени операции.
Во внатрешните мејлови, официјалните лица се повикуваат на „неправниот статус“ на Uber или други форми на активно неусогласеност во многу земји, вклучувајќи ги Турција, Јужна Африка, Шпанија, Чешка, Шведска, Франција, Германија и Русија.
Еден од вишите директори на компанијата напиша во е-пошта: „Ние не сме легални во многу земји и треба да избегнуваме да даваме антагонистички изјави“, додека друг изјави дека „официјално станале пирати“.
Наири Курдаџијан, шефот за глобални комуникации на Uber, уште поотворено го кажа тоа во порака до колега во 2014 година, во услови на обиди за затворање на компанијата во Тајланд и Индија: „Понекогаш запаѓаме во неволја затоа што едноставно сме нелегални“.
„Гардијан“ води глобална истрага за протечените датотеки на Uber, споделувајќи ги податоците со медиумските организации ширум светот преку Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари (ICIJ). Повеќе од 180 новинари во 40 медиуми, вклучително и Ле Монд, Вашингтон пост и Би-Би-Си, се очекува да објават серија истражувачки извештаи за глобалните практики на технолошкиот гигант.
Како одговор на протекувањето, Uber ги призна своите „погрешни чекори во минатото“, но рече дека претрпеле голема трансформација од 2017 година под актуелниот извршен директор Дара Косрошахи.
„Нема да се оправдуваме за однесувањето на менаџментот од минатото кое е очигледно е неконзистентно со нашите сегашни вредности. Наместо тоа, бараме од јавноста да не суди според она што го направивме во изминатите пет години и што имаме намера да направиме во годините што доаѓаат“, се вели во соопштението на компанијата.