Изборите во Франција, освен непосредното олеснување, не донесоа ниту навестување за решение на политичката криза што постои. Напротив, според соговорниците на Н1, на Франција најверојатно и се заканува институционален хаос, а пред тоа може да се очекува распад на левата коалиција која освои најголем број пратенички места во францускиот парламент.
„Се споменуваат пет сценарија, но суштината е дека е невозможно да се формира каква било функционална влада во ниту едно од тие сценарија, поради што на Франција и се заканува институционален хаос“, Ивица Младеновиќ, главен уредник на српското издание. „L mond diplomatic“ (Le monde diplomatique) и научен соработник на Институтот за филозофија и социјална теорија на Универзитетот во Белград.
Иако по резултатите од вториот круг од изборите и поразот на екстремната десница, дел од населението го зафати еуфорија, политичката криза е далеку од разрешување, а Ивица Младеновиќ самата атмосфера ја опишува како олеснување и за момент, и дека ова е најлошото сценарио за претседателот Емануел Макрон.
„Иако е јасно дека Националното собрание, иако останува најсилната индивидуална партија во Франција, нема не само апсолутно, туку и релативно мнозинство, што би го принудило претседателот да предложи премиер од таа партија и да им довери со одговорноста за формирање влада, од друга страна, се случи тоа е најлошиот можен исход за самиот претседател, бидејќи ниту еден од трите блока го нема потребното мнозинство за формирање влада, па влеговме во невидена ситуација на институционална блокада. , што Петтата република, формирана во 1958 година, никогаш не ја знаела и мислам дека во моментов никој не знае како ќе заврши се“, вели соговорникот на порталот N1.
Младеновиќ потсетува дека целиот политички систем на „Петтата република“ е поставен така што кој и да победи на претседателските избори да добие се, додека парламентарните, односно изборите за Народното собрание (како долниот дом на Парламентот; Горниот дом е Сенат, а изборите за Сенат се одржуваат затоа што граѓаните не избираат сенатори директно, туку право на глас имаат само локалните пратеници), практично само формалност.
Според Младеновиќ, овие избори се одржуваат еден месец по претседателските избори и најчесто излегуваат гласачи на победничката опција на претседателските избори. Како што наведува, само три пати од 1958 година, кога е основана Петтата република, се случило претседателот и владата да не бидат од иста политичка формација.
„Макрон во вториот мандат од 2022 година е првиот претседател кој не освои апсолутно мнозинство, туку само релативно. Но, според Уставот, претседателот има право да ги именува премиерот и владата по негова дискреција, без поддршка од Националното собрание. Значи, последните две години имавме влада која немаше поддршка во собранието, не беше избрана во собранието, туку служеше како извршно тело на претседателот“, посочува Младеновиќ.
Тој вели дека според Уставот, владата не мора ни да се гласа во Народното собрание, туку Собранието може да и изгласа недоверба, што практично било невозможно, бидејќи левицата и десницата не прифатиле да гласаат заедно.
Лажна слика за поразот на екстремната десница
Тоа значи дека владата на Макрон владеела со декрети, ад хок коалиции околу поединечни закони, било со традиционалната десница (републиканците) или со реакционерната десница (Националното собрание).
„Макрон малку се засити од тоа, па поради поделеноста на левата страна, процени дека левиот табор се распаѓа, па го распушти Националното собрание, надевајќи се дека повторно ќе игра на картата на „републиканскиот табор“, при што левицата повторно би морала поради својата поделеност да гласа за него против Народното собрание и на тој начин да му обезбеди апсолутно мнозинство во Собранието. Но, таа оценка беше лоша, левицата обединета, така што во референдумската атмосфера каде што имаме мнозински изборен систем, со 577 изборни единици за 577 пратеници и всушност 577 мини-избори, поради целосното делегитимирање на политиката на Макрон во претходните години. Дилемата повеќе не беше Макрон или Националното собрание, туку Левиот фронт против Собранието“, вели нашиот соговорник.
Резултатите беа такви што во таа референдумска атмосфера левиот фронт профитираше повеќе од Макрон, иако Младеновиќ тврди – а Макрон помина многу подобро отколку што ќе беше ако немаше „републикански фронт“, што значеше дека во речиси сите изборни единици во кој Националното собрание го имаше кандидат во вториот круг, левицата и формацијата на Макрон имаа договор против кандидатот на реакционерната десница и на тој начин најмногу успеаја да победат, поради специфичноста на мнозинскиот изборен систем.
Тој тврди дека немало договор, а според проекциите народниот собор би освоил меѓу 250 и 290 пратеници, односно апсолутно мнозинство.
„Овој пораз донекаде дава лажна слика за ефективната сила на политичките блокови и Националното собрание со право го оспорува легитимитетот на целиот изборен процес. „Поради мнозинскиот изборен систем, Левиот фронт освои нешто повеќе од седум милиони гласови и 193 пратеници во долгиот круг, додека Националното собрание освои над 11 милиони гласови и 143 пратеници“, додава тој.
Најлошото сценарио за Макрон
Зборувајќи за идната влада, Младеновиќ смета дека овие избори го дадоа најлошото можно сценарио за Макрон:
„Повеќе беше во интерес на Макрон Националното собрание да добие апсолутно мнозинство, кога веќе стана јасно дека формирањето на Макрон нема шанси за мнозинство, да прифати кохабитација со нив, да им го даде премиерското место, бидејќи системот на Петтата република предвидува само претседателот да одлучува кој ќе биде премиер, а потоа до 2027 година да ги опструира од претседателската функција и со тоа целосно да ги делегитимира како партија способна да владее“.
Но, тоа не се случи и во моментов се споменуваат пет сценарија, но во секое од овие сценарија е тешко да се формира каква било функционална влада.
Во следната година Макрон нема право да го распушти Собранието и да распише нови избори, што според Младеновиќ води кон неизвесност и институционален хаос, а другата опција е негова оставка.
„Мислам дека тој ќе ја избере првата опција, а во тој случај, мислам, нема ниту еден човек во Франција – во моментов, кој може со сигурност да предвиди што ќе се случи понатаму и какви политички комбинации ќе видиме. Во секој случај, целиот систем на Петтата република, кој беше изграден со идејата да се обезбеди апсолутна политичка стабилност на државата, е делегитимиран, хаосот никогаш не бил поголем во поновата историја, а прашање е дали ќе го преживее сегашниот устав или дали ќе има некаков поширок договор за уставни измени и воведување, делумно или целосно, пропорционален систем, кој повеќе би се прилагодил на логиката на парламентарната либерална демократија“, вели Младеновиќ.
Како што додава тој, доколку Левиот фронт добиеше повеќе од 289 пратеници, односно апсолутно мнозинство, ќе имаше простор за некаква надеж, бидејќи оваа заедничка програма е под најсилното влијание на најсилната левичарска формација, Бунтовната Франција и е прилично радикален во однос на постоечкиот однос меѓу класните и политичките сили во Франција и на глобално ниво.
„Проблемот со таа опција е што левиот фронт или Новиот народен фронт (алузија на Народниот фронт од 1936 година, кога социјалистите, комунистите и левите либерали се обединија и воведоа реформи од типот – платен одмор, задолжително школување до возраст од 14, работна недела од 40 часот…), освои само 191 пратеник или многу, многу тенко релативно мнозинство, што не им дозволува да формираат влада, но потребно е да се бара мнозинство со други десничарски формации. либерали и конзервативци, што е меч со две острици“, оценува нашиот соговорник.
Колку долго ќе трае левата коалиција?
Младеновиќ потсетува дека Левиот фронт е ад хок политичка изборна коалиција која обединува многу различни политички формации, од Бунтовната Франција, како порадикална лева опција, преку комунистите, кои се форма на умерена опортунистичка левица, до зелените и социјалистите. кои учествуваа во неолибералните влади на Оланд.
Меланшон, кој успеа да освои 22% на претседателските избори во 2022 година, главно ја наметна својата политичка агенда на коалицијата тогаш, таа агенда и денес е актуелна во програмата на Новиот народен фронт, иако малку разводнета, но односот на моќта во коалицијата денес се смени: според резултатите на Непокорн Франција има само седум пратеници повеќе од социјалистите, а во 2022 година имала околу 50 повеќе.
„Значи, овој подобар резултат во 2024 година е пред се благодарение на социјалистите, кои зајакнаа. Меланшон и Бунтовничката Франција денес се најдемонизираното политичко движење во Франција, поради поддршката за Газа ги обвинуваат за антисемитизам, поради борбата против исламофобијата ги обвинуваат дека се „исламо-левичари“, додава нашиот соговорник.
Младеновиќ тврди дека во Франција владее голема хистерија против „Бунтовничката Франција“, а социјалистите, комунистите и зелените прифатиле да влезат во таа коалиција само поради изборна комбинаторика. Очекува коалицијата да се распадне во следните денови/недели, а веќе има некои знаци за тоа.
„Едно од петте можни сценарија е социјалистите, зелените и комунистите да влезат во некаква техничка влада со Макрон под изговор за спречување на институционален хаос и „одбрана на Републиката“. „Мислам дека левицата ја чека хаос, прво со распадот на коалицијата, потоа само ако овие делови од левицата влезат во соработка со Макрон“, вели Младеновиќ.
Доаѓаат најважните избори во историјата
Сепак, тоа би била малцинска влада, додека учеството на традиционалната конзервативна десница е малку веројатно.
„Сите размислуваат за претседателските избори во 2027 година, кои ќе бидат најважните избори во поновата историја на Франција. Во тој случај, голема е веројатноста од тоа да профитира реакционерната десница и во 2027 година да ја имаме Марин Ле Пен за претседател и Бардела за премиер, односно апсолутната власт на Националното собрание“, заклучува Младеновиќ.