Јас не сум Русин, јас сум русофил“, рече Тихомир Периќ, претседател на нишкиот огранок на „Руската странка“, во разговор со новинарите.
Токму оваа партија може да стане одлучувачки фактор во борбата за превласт во Ниш, третиот по големина град во Србија, бидејќи освои еден мандат – тоа е сè што треба Српската напредна странка (СНС) и нејзините коалициски партнери да добијат мнозинство во идниот градски парламент, според официјалните резултати од изборите на 2 јуни.
Руската партија учествуваше на изборите во Ниш, како и во Белград, како и на декемвриските парламентарни избори, како малцинска партија, па не мораа да се борат за да го поминат пописот, туку само да преминат т.н. природен праг за влегување во склоп.
„Нашата политика нè прави малцинска партија, како и неколкуте Руси што ги имаме меѓу нашите членови“, вели Предраг Станковиќ од Ниш, потпретседател на локалниот огранок на „Руската странка“ за Би-Би-Си на српски јазик.
Тој додава дека „во моментов нема пристап до евиденцијата за точниот број на руски државјани кои се членови на партијата“.
„На Русите кои се преселиле од почетокот на војната во Украина можеби не им се допаѓа името на нашата партија, но тие можат слободно да се вратат во Русија“, вели Станковиќ.
Од почетокот на руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, десетици илјади Руси имигрирале во Србија, но немаат право да гласаат на локалните избори во Србија.
Една од нив е Марина Булгањина, која повеќе од две години живее во Белград.
„Не сум ни слушнал за таа партија“, изјави Булгањина за Би-Би-Си на српски.
Кога во март годинава во Белград беше организирано избирачко место за да можат да гласаат на руските претседателски избори, името на рускиот претседател Владимир Путин го заокружија само околу три отсто од нив.
Во декември 2023 година, на парламентарните избори во Србија, руската партија освои еден мандат и за првпат влезе во републичкото собрание, каде што ја претставува претседателот на партијата Слободан Николиќ.
На локалните избори во Белград на 2 јуни тие освоија два мандати за градското собрание, исто така како малцинска партија.
Според пописот од 2022 година, во Србија живеат околу 10.500 Руси, а според Законот за попис во таа бројка се вклучени трајно населените странци, како и странци со одобрен привремен престој.
Тоа значи дека во податоците од пописот се вклучени само новодојдените Руси кои од февруари 2022 година, кога започна инвазијата на Украина, до октомври 2022 година, кога е спроведен пописот, успеале административно да го регулираат својот статус на престој.
Кого претставува „Руската странка“?
„Партиски членови се русофили, Срби кои ја имаат Русија во срцето, како и руски потомци“, рече лидерот на Руската партија, Слободан Николиќ, во интервју во 2018 година.
Станковиќ вели дека денешното членство е „шарено“.
„Имаме млади луѓе кои се воодушевени од ликот и делото на Владимир Путин, а меѓу постарите има и многу поранешни членови на Српската радикална партија кои разочарани од политиката на Воислав Шешељ се преселиле кај нас.
Според податоците на Републичкиот завод за статистика, во Ниш живеат 121 Русин, поточно оние кои се изјасниле дека се од руска националност.
„И јас сум Русин, таков се изјаснив на последниот попис“, вели Нишлија Предраг Станковиќ.
Веднаш откако нишката изборна комисија во понеделникот објави дека листата на СНС има 30 мандати, односно еден помалку од потребното мнозинство, во седиштето на таа партија беше организирана прослава на која присуствуваше Тихомир Периќ, а најавено е формирање влада со неговата помош.
Според изборната комисија, за Руската партија во Ниш гласале 1.224 луѓе.
„Одлучувачки фактор е тоа што го познавам лидерот на СНС во Ниш, Драгослав Павловиќ, а исто така го препознавам националниот потенцијал на кој му припаѓам цел живот“, им рече Периќ на новинарите на 3 јуни.
Кога новинарот инсистирал да зборува на руски, Периќ одговорил: „Јас сум Србин, но зошто не ми кажа да ги поканам Русинките и Русинките кои се на списокот? Јас не сум Русин, јас сум русофил“.
Порталот „Јужне вести“ претходно напиша дека Тихомир Периќ е долгогодишен градски и општински советник и дека три децении бил истакнат член на Српската радикална партија на Воислав Шешељ, од која произлегла Српската напредна партија.
Во март 2023 година, Периќ изјави дека не бил политички активен три години, но потоа бил назначен за управник на Руската партија за Ниш и за областа Нишава.
Лидерот на партијата вели дека нема да разговара со претставниците на опозицијата во Ниш, бидејќи еден од нив, докторот Драган Милиќ, „ги навредил и дискриминирал Русите велејќи дека не сретнал ниту еден (Рус) во Ниш“. , рече Николиќ.
Станковиќ вели дека „не е ентузијаст“ за коалицијата со Српската напредна партија, бидејќи, како што вели, „го запоставиле земјоделството во земјава“.
„Моравме да го избереме помалото зло“, додава тој.
На изборната листа на Руската партија во Ниш имаше само осум имиња (градскиот парламент има 61 советничко место), а градската изборна комисија му додели статус на национално малцинство.
Од осумте имиња и презимиња на списокот на Руската партија, седум се типично српски.
Изборниот закон во Србија предвидува посебни правила за објавување на изборната листа на националното малцинство.
За објавување на списокот, Републичката изборна комисија треба да потврди дека „главна цел на нејзиното поднесување е застапување и застапување на интересите на националното малцинство, како и заштита и унапредување на правата на членовите на националното малцинство, во согласност со меѓународните правни стандарди“, објаснуваат од Истражувачкиот центар.транспарентност и отчетност (CRTA).
Законот и наложува на изборната комисија со одлука да ја отфрли малцинската изборна листа доколку се утврдат други околности кои несомнено укажуваат на намера за заобиколување на законот.
Каква е политиката на „Руската странка и кој ја поддржува?
Руската партија е основана во Шабац во 2013 година, со цел, како што велат, зајакнување на соработката со Русија.
На веб-страницата на партијата пишува дека се залагаат за прием на Србија во Евроазиската економска унија и БРИКС, како и за членство на Србија во ОДКС, која е проруски пандан на НАТО алијансата.
Тие се против членството во ЕУ и НАТО.
„Со влезот во Евроазиската унија ќе го спасиме Косово, бидејќи тогаш тоа ќе стане руско Косово“, истакна претседателот на партијата во интервјуто пред пет години.
Во изминатите месеци Косово беше столбот на нивната изборна кампања за изминатите парламентарни и локални избори.
„За разлика од другите партии кои само декларативно се залагаат за одбрана на Косово и Метохија […], руската страна се залага за враќање на Србија на Косово и Метохија по секоја цена, а ние тоа ќе го направиме со помош на нашите браќа од Истокот, Руската Федерација и Народна Република Кина“, се наведува во предизборното соопштение на Руската партија.
Руската партија се противи на легализацијата на истополовите бракови, организирањето на ЛГБТ собири и производството на генетски модифицирани производи, а се залагаат и за антиимигрантски ставови.
Ова не е првпат Руската партија да добива мандати во Ниш – претходно имаа помал број мандати во градскиот парламент, како и во општините Нишка Бања и Медијана.
Станковиќ тврди дека овогодинешната изборна кампања ја финансирале „од свој џеб“.
„Принтавме само хемиски и запалки, многу скромно, но гласачите сепак не препознаа“, додава тој.
Партијата претходно учествуваше на изборите во Белград во 2018 година, како и на парламентарните избори во 2020 година, но потоа не го поминаа пописот.
Руското влијание во Ниш
Иако руската партија за првпат доаѓа на власт на југот на Србија, Ниш е еден од центрите на руските активности во Србија повеќе од една деценија.
Во тој град во 2012 година е основан Српско-рускиот хуманитарен центар, кој официјално ги обучува членовите на службите за одговор при итни случаи, иако нивната улога е делумно обвиткана во тајност.
Европската унија постојано бара од Србија „да ја информира ЕУ за активностите на центарот во Ниш и нејзиното вклучување во системот за управување со вонредни состојби“, меѓу другото во годишниот извештај од ноември 2023 година.
Русија уште во 2014 година побара од Србија да и додели на Центарот статус на дипломатско претставништво, што наиде на незадоволство кај некои претставници на ЕУ и Америка, а до денес не е спроведено.
Во јуни 2022 година, Демостат објави дека Србија наводно планира да ги направи првите чекори кон укинување на руско-српскиот хуманитарен центар, за да се усогласи со европската надворешна политика кон Русија, но ниту тоа не е спроведено до денес.
Кој е Слободан Николиќ?
Претседателот на Руската партија е роден во Шабац во 1957 година, а по образование е економист.
Работел во Заводот за статистика, бил директор на фирмата „Зорка – заштита на растенијата“, а се занимавал и со приватен бизнис, стои на партиската веб-страница.
Бил и потпретседател на Народната селска партија.
Николиќ е и шеф на здружението „Сеоски праг“, кое се занимава со брачно посредување меѓу Срби и жени од Русија, Белорусија и Украина.
Шески праг е огранок на Друштвото за српско-руско пријателство „Владимир Путин“, а Николиќ е и претседател на таа организација.
„Мајка ми беше учителка по руски јазик и литература, па како што велат, љубовта кон руската култура ја добив со мајчиното млеко“, изјави Николиќ во 2014 година во интервју за списанието „Руски дом“ во издание на Рускиот центар. за наука и култура во Белград (РЦНК).
РЦНК е претставништво на Федералната агенција „Россотрудничество“ во Србија, која е под покровителство на руското Министерство за надворешни работи, а се занимава со „промоција на руското образование, наука и култура“, се наведува на нивната официјална веб-страница.
Од почетокот на инвазијата на Украина, руската федерална агенција е под санкции на ЕУ, САД и други земји, но не и Србија, која не воведе никаков облик на санкции против Русија.