На почетокот на 2002 година, 12 земји на ЕУ се откажаа од своите национални валути во корист на единствената европска валута, еврото. Освен во Германија, банкноти и монети евра се депонирани во паричниците на луѓето во Австрија, Белгија, Грција, Ирска, Шпанија, Италија, Луксембург, Холандија, Португалија, Франција и Финска.
Во тоа време, еврото не беше сосема ново. Бидејќи пред тоа, три години активно се користеше во безготовински плаќања – на пример, во меѓубанкарски трансфери и комерцијални трансакции.
Еврото ги обедини земјите. Тоа беше голем чекор за ЕУ, но имаше многу непознати околу него. Затоа што во тоа време никој не можеше да го гарантира успехот на овој невиден експеримент во историјата – создавањето на толку голема монетарна унија.
Пред 20 години се слушаа секакви предвидувања за судбината на единствената европска валута.
„Дојче веле“ избра пет од најчестите и провери дали се остварени или не.
1. Еврото ќе стане нова резервна валута
Проверка на фактите: Точно
Резервни се оние валути кои се широко користени надвор од границите на оние земји и територии во кои се официјални средства за плаќање. Централните банки на одделни земји дел од своите девизни резерви чуваат во резервни валути.
Сите статистики потврдуваат дека еврото стана втора најважна резервна валута во светот по американскиот долар.
Според ММФ, во вториот квартал од 2021 година над 59 отсто од светските официјални девизни резерви биле деноминирани во американски долари и над 20 отсто во евра. Во Русија, на пример, 40% од Националниот фонд за благосостојба (НФБ) се чува во евра.
2. И Британија ќе сака да влезе во еврозоната
Проверка на фактите: Неточно
Ова предвидување се покажа како најнеточно од сите, иако имаше многу поддржувачи од британската бизнис заедница за паралелна употреба на еврото и последователното напуштање на британската фунта.
Наместо тоа, во 2016 година се одржа референдум за „Брегзит“. На крајот, Британија не само што не влезе во еврозоната, туку дури и излезе од ЕУ.
3. Еврото нема да биде цврста валута како германската марка
Проверка на фактите: Неточно
Во 2002 година, на Германците им беше доста тешко да се разделат со марката. Тие беа горди на својата валута бидејќи се сметаше за особено тврда валута, со голема стабилност.
Пред воведувањето на еврото, само четвртина од анкетираните Германци мислеа дека новата валута ќе биде стабилна како марката. Но, стравовите беа залудни.
Во меѓувреме, еврото се покажа како поцврста валута дури и од германската марка. Досега еврото поевтинуваше во просек за 1,6% годишно, додека за германската марка овој процент изнесуваше 2,4% годишно.
Со други зборови, 20 години по воведувањето на еврото, неговата куповна моќ е поголема од онаа на марката.
4. Напуштањето на националните валути ќе ги влоши проблемите на земјите од европскиот југ
Проверка на фактите: Точно
По завршувањето на Втората светска војна, земјите од јужна Европа не се развиваа толку динамично како оние на северот, а нивните национални валути не беа толку „тврди“ како германската марка. Воведувањето на единствената европска валута даде моќен поттик за економскиот развој и трговските односи во еврозоната.
Транзицијата кон единствената и тврда европска валута им обезбеди на земјите од Југот нагло намалување на цената на кредитите за проширување на бизнисот и социо-економски развој.
На другата страна на оваа паричка беше тоа што земјите во прашање брзо акумулираа големи државни долгови, што на крајот ги влоши нивните економски проблеми и доведе до должничка криза по 2010 година.
Економиите на Грција и Италија, на пример, се лишени од едно испробано средство за зголемување на конкурентноста, како што е девалвацијата на националната валута.
Пред воведувањето на еврото во случај на губење на вредноста на грчката драхма или италијанската лира во однос на германската марка, италијанските и грчките стоки стануваа поевтини и поатрактивни во странство. Истото важеше и за туристичките пакети: во такви моменти, одморот во Италија или Грција беше поевтин за многу странци. И на крајот од сето ова корист имаа и Грците и Италијанците.
5. Германија и другите северни земји на ЕУ ќе мора да преземат одговорност за долговите на економски слабите земји од Заедницата
Проверка на фактите: Делумно точно
Уште пред воведувањето на еврото, економистите беа едногласни дека единствената валута може добро да функционира, но само доколку одделни земји од еврозоната имаат релативно подеднакво развиени економии. Во Германија и европскиот север постоеја силни стравувања дека можеби тие се одговорни за долговите на помалку развиените земји. Затоа беа воведени критериумите од Мастрихт за дозволениот износ на буџетскиот дефицит (не повеќе од 3% од БДП) и за општото ниво на државниот долг (не повеќе од 60% од БДП).
Сепак, 20 години по воведувањето на еврото, мора да се признае дека правилата за буџетска дисциплина практично не се почитуваат целосно од ниту една членка на еврозоната. Сепак, исто така е точно дека овој факт неодамна делумно се должи на огромните трошоци за надминување на пандемијата.