Дваесет полицајци утрово упаднаа во канцеларијата на Граѓанските иницијативи во Белград. Слично се случи и во три други невладини организации – „ЦРТА“, Фондацијата Траг и Центарот за практична политика.
Како што јавија РТС и таблоиди блиски до властите, акцијата се спроведува по наредба на Одделот за антикорупција на Вишото обвинителство во Белград. Според кратката изјава од организацијата „ЦРТА“ на мрежата „Х“, тие соработуваат со државните органи и тврдат дека таблоидите ја објавиле информацијата за пристигнувањето на полицијата „пред да дојде полицијата во нивната канцеларија“.
Како што дознава „Дојче веле“, полицијата прво побарала разговор со одговорните лица во овие организации. Главниот јавен обвинител Ненад Стефановиќ соопшти дека е наредено „засега од овие четири организации да се одземе целата документација поврзана со донациите на УСАИД“.
„УСАИД е само параван“
УСАИД е американска агенција која беше цел на новиот претседател Доналд Трамп. Сите проекти финансирани од ова американско тело се замрзнати и ставени на 90-дневен преглед, со мали шанси да бидат рестартирани. Ова тешко ги погоди и некои невладини организации и мали медиуми во Србија. Но, тоа не е се Трамп ја нарекува УСАИД „криминална организација“, а најавена е истрага на ФБИ.
Драган Поповиќ, претседател на „Центарот за практична политика“, вели дека неговата организација никогаш во својата историја не соработувала со УСАИД и била неактивна во последните години. „Ова е притисок врз граѓанските организации, а УСАИД е само параван“, вели Поповиќ за „ДВ“. „Тие избраа организации кои моментално им пречат и кои се поактивни во јавноста. Тие испраќаат порака до сите критичари на власта за тоа што ги чека. Ова е државна репресија“, вели тој.
Режимскиот таблоид Информер објави дека Поповиќ „побегнал во Хрватска“. На ова, Поповиќ одговара дека седум дена е на пат и дека во среда ќе се врати дома од Хрватска.
Кој ги доби доларите?
Целата ситуација имаше и своја најава на телевизија. Веќе во понеделникот (24 февруари), претседателот Александар Вучиќ на телевизија Хепи објави „помош“ на американското Федерално биро за истраги (ФБИ) „во истрагата за финансирањето на српските невладини организации“.
„Нема сомнеж, ќе соработуваме многу тесно со ФБИ за ова прашање“, рече Вучиќ.
Ова е првиот институционален чекор против невладините организации откако државните функционери, со поддршка на таблоидите, со недели ги осудуваа учесниците во „американските“ проекти. Има дури и докази, презентирани лично од американскиот претседател Доналд Трамп на прес-конференција, дека е доделена огромна сума пари за да се влијае на изборниот процес во Србија“, пишува „Информер“, не прецизирајќи за какви докази станува збор.
Парадоксално, најголемиот дел од овие „именувани“ долари го земаа српската државна и локалната власт. Во текот на 2022 година, УСАИД прослави дваесет години работа во Србија и објави дека во тој период издвоила 882 милиони долари, за работата на локалните самоуправи, за набавка на амбулантни возила и за зајакнување на економијата и владеењето на правото.
Во текот на децениите, УСАИД соработуваше со околу 500 граѓански организации и околу 250 медиуми во Србија. Тие учествуваа во формирањето на Националната алијанса за локален економски развој (НАЛЕД), чиј висок функционер беше претседателката на Собранието, Ана Брнабиќ.
„Можеме само да се бориме“
Но, сега внимателно се избираат организациите до кои е испратена полицијата, вели Драган Поповиќ. „Тие само го искористија несреќниот популизам на Трамп и Маск за да го забијат граѓанското општество овде. УСАИД е само изговор нема да ги проверуваат оние кои добиле најголеми суми, а тоа се државата и некои граѓански организации кои соработуваат со државата.
Тој вели дека властите особено се насочени кон Граѓанската иницијатива и „ЦРТА“, две големи и многу активни невладини организации. „Тие поддржуваат протести и граѓански акции и постојано се на удар на режимот. Сега овие организации се задушуваат“, вели Поповиќ.
Граѓанските иницијативи најавија и дека ова е обид на власта да примени „механизми за заплашување и прогон без да го донесе Законот за странски агенти“. Станува збор за закон по моделот на Русија, за чие донесување се залагаат одредени владини функционери, како министерот Александар Вулин. Претседателот Вучиќ пред неколку месеци негираше дека Србија планира ваков закон.
Се уште не е јасно дали оваа акција е само „мускулешко шоу“ или ќе доведе до некакви правни постапки. „Не можам да предвидам понатамошни потези бидејќи владата два месеци постапува прилично нерационално“, вели Поповиќ. „Мислам дека тоа е одлука на единствениот човек кој носи такви одлуки, а тоа е Александар Вучиќ. Тоа што тој на крајот ќе одлучи е тешко и неблагодарно да се предвиди.
„Не можеме ништо да направиме за тоа освен да продолжиме да се бориме за она во што веруваме“, заклучува тој.