Според најновите бројки, десетици земји влегле во зоната на „ултра ниска плодност“, каде што жените раѓаат помалку од 1,3 деца во просек ниво за кое експертите велат дека води кон истребување на населението. Историски ниски стапки на наталитет се евидентираат низ целиот свет оваа година.
Во некои земји ситуацијата е критична
Бројни студии го покажуваат ова, вклучувајќи ги и неодамна објавените податоци за профилот „Birth Gauge“ на X. Тој профил редовно објавува податоци за бројот на раѓања и стапките на фертилитет (просечен број на деца по жена) за различни земји. „Birth Gauge“ користи национална статистика и податоците што ги објавува се сметаат за веродостојни.
Ситуацијата е особено критична во Литванија, Полска, Костарика, Јужна Кореја, Сингапур… Сите тие земји имаат стапка на фертилитет што се движи од 0,81 во Јужна Кореја до 1,10 во Костарика. Во Полска, стапката е 1,01, а во Литванија 1,02.
Кога фертилитетот паѓа на или под 1,0, тоа се нарекува демографска катастрофа во научната литература бидејќи тоа значи дека населението може да се преполови само за една генерација. Се смета дека границата од 2,1 деца по жена ја означува стапката потребна за природно обновување на населението.
Источна Европа е полоша од Западна Европа
Силниот пад на бројот на раѓања во балтичките држави е особено значаен, т.е. Естонија, Латвија и Литванија, но и во земји како Полска, Чешка и Словачка. Овие земји забележаа двоцифрен процентен пад на новороденчињата во споредба со претходната година.
Полска е економското чудо на Европа, но – умира
Стапката на фертилитет во Полска беше 1,99 во 1990 година, а 2024 година е 12-та година по ред со повеќе смртни случаи отколку раѓања во оваа земја. Полскиот завод за статистика објави дека ќе биде тешко да се промени или подобри ситуацијата.
Сето ова е особено необично бидејќи оваа земја се издвојува во исто време како едно од најголемите економски чуда на Европа. Во последните две децении, Полска доживеа исклучително брз економски раст, удвојувајќи го БДП по глава на жител и надминувајќи ги повеќето свои соседи.
Германија, Австрија и Швајцарија се малку под границата од 1,3. Холандија и Белгија остануваат на околу 1,4. Ситуацијата во Медитеранот е загрижувачка; стапката во Италија е 1,11, во Шпанија 1,13, а во Грција 1,19.
Македонија е најлоша во поранешна Југославија
Со стапка од 1,42, Хрватска е подобра од поголемиот дел од Источна и Централна Европа, односно од повеќето поранешни социјалистички земји. Но, Хрватска, како и другите земји од поранешна Југославија, има ниска стапка на фертилитет и генерално тренд на опаѓање.
Сите земји од регионот бележат вредности далеку под границата потребна за обнова на населението. Дури и Косово, кое традиционално е познато по значително повисоки стапки на наталитет во споредба со остатокот од регионот, е под споменатата стапка на замена.
Африка, Авганистан и Јемен немаат проблеми со плодноста
Земјите од Субсахарска Африка убедливо доминираат кога станува збор за фертилитетот. Во повеќето од овие земји, жените раѓаат помеѓу 4 и 6 деца во просек.
Највисоки вредности се забележани во Чад, Сомалија, ДР Конго, Нигер… Покрај африканските земји, високи стапки на плодност сè уште може да се најдат во Авганистан и Јемен, но ваквите вредности се исклучок надвор од Африка.
Јужна Кореја – земја на умирање
На глобално ниво, најголемо внимание неодамна привлече Јужна Кореја, која сè повеќе се опишува во медиумите како земја на умирање. Проекциите покажуваат дека до 2070 година, населението на Јужна Кореја би можело да се намали од 52 на само 38 милиони.
Првиот бран на намалување на стапките на наталитет беше резултат на политиката за планирање на семејството на државата во втората половина на 20 век, но проблемите продолжија дури и откако земјата се разви економски.
Економскиот гигант се соочува со невидена криза
И во остатокот од Далечниот Исток, состојбата со плодноста е исклучително лоша. Минатата година, Кина беше со стапка од 1,10 (податоците за оваа година сè уште не се достапни), додека Јапонија е на 1,13. За споредба, да речеме дека САД, иако бележат негативен тренд, одржуваат стапка од 1,58.
Фактот дека Иран е само 1,51, што е пониско од американскиот просек, е изненадувачки. Овие податоци покажуваат дека феноменот на низок плодност, кој до неодамна беше карактеристичен за развиениот свет, се проширил во земјите кои традиционално имаа повисока стапка на наталитет.
Кои се економските последици?
Фондот за население на ОН предупреди во извештајот од јуни дека на сè повеќе луѓе им се одзема слободата да основаат семејство поради високите трошоци за живот, војните и недостатокот на соодветни партнери, а не затоа што го отфрлаат родителството.
Според анализата на МекКинзи Глобалниот институт, доколку трендот на низок фертилитет продолжи, растот на БДП по глава на жител во Европа би можел да забави за 0,4% годишно до 2050 година, а во некои земји и за 0,8% годишно, освен ако нема значително зголемување на продуктивноста или работната сила.