Загадувањето на воздухот е поопасно за здравјето на просечниот човек на Земјата отколку пушењето или алкохолот, а заканата се влошува во нејзиниот глобален епицентар, Јужна Азија, додека ситуацијата во Кина брзо се подобрува.
Сепак, финансирањето за справување со тој предизвик е само дел од износот наменет за борба против заразни болести, според истражувањето на Институтот за енергетска политика (EPIC) на Универзитетот во Чикаго.
Неговиот извештај за индексот на квалитет на воздух (AQLI) покажа дека загадувањето на воздухот од фини честички како што се оние од издувните гасови на возилата и индустријата, шумските пожари и друго останува „најголемата надворешна закана за јавното здравје“.
Доколку светот трајно ги намали овие загадувачи во согласност со ограничувањата на нивните нивоа во воздухот утврдени од Светската здравствена организација (СЗО), просечниот човек би додал 2,3 години на својот животен век.
Во Хрватска, просечниот жител би добил 0,97 години живот, пишува Сања Пуцак за Хина.
Серија болести
Фините честички се поврзани со белодробни заболувања, срцеви заболувања, мозочни удари и рак.
За споредба, тутунот го скратува животниот век во светот за 2,2 години, додека неухранетоста кај децата и мајките е одговорна за намалување на животниот век од 1,6 години.
Азија и Африка го носат најголемиот товар, но имаат една од најслабите инфраструктури за обезбедување навремени и точни податоци за граѓаните.
Тие исто така добиваат мали парчиња од веќе малиот глобален филантропски колач.
На пример, целиот континент Африка добива помалку од 300.000 долари за борба против загадувањето на воздухот.
„Постои длабока дисконекција помеѓу тоа каде загадувањето на воздухот е најлошо и каде ние, колективно и глобално, користиме ресурси за да се справиме со тој проблем“, изјави за АФП Криста Хасенкопф, директорка на програмата за квалитет на воздухот на EPIC.
Иако постои меѓународно партнерство за финансирање наречено Глобален фонд кое исплаќа четири милијарди долари годишно за ХИВ/СИДА, маларија и туберкулоза, нема еквивалент за загадувањето на воздухот.
„Сепак, загадувањето на воздухот скратува повеќе години од животот на просечниот човек во Демократска Република Конго и Камерун отколку ХИВ/СИДА, маларија и други здравствени закани“, се вели во извештајот.
Глобално, Јужна Азија е најтешко погодениот регион.
Бангладеш, Индија, Непал и Пакистан се четирите најзагадени земји во однос на годишните просеци на фини честички во однос на бројот на жители, кои се детектираат од сателити и се дефинирани како честички со дијаметар од 2,5 микрони или помалку (PM2.5).
Концентрациите на загадување на воздухот потоа се внесуваат во метриката AQLI, која го пресметува нивното влијание врз очекуваниот животен век.
Азија најзагрозена
Жителите на Бангладеш, каде што просечните нивоа на PM2.5 беа 74 микрограми на кубен метар, би добиле 6,8 години живот доколку ова се доведе до упатството на СЗО од пет микрограми на кубен метар.
Главниот град на Индија, Делхи, е „најзагадениот мегаград во светот“ со годишно просечно загадување со честички од 126,5 микрограми на квадратен метар.
Кина, од друга страна, „постигна извонреден напредок во однос на својата војна против загадувањето на воздухот“, која започна во 2014 година, рече Хасенкопф.
Загадувањето на воздухот во таа земја се намали за 42,3 проценти помеѓу 2013 и 2021 година.
Доколку се одржи ова достигнување, просечниот кинески граѓанин ќе може да живее 2,2 години подолго.
Во Соединетите Американски Држави, законските мерки како што е Законот за чист воздух помогнаа да се намали загадувањето за 64,9 проценти од 1970 година, помагајќи им на Американците да живеат 1,4 години подолго.
Но, растечкиот ризик од пожари поврзани со повисоки температури и посуви услови поради климатските промени предизвикува скокови на загадувањето од западните Соединети Американски Држави до Латинска Америка и Југоисточна Азија.
Приказната на Северна Америка за подобрување на загадувањето на воздухот во последните децении е слична на Европа, но сепак постојат големи разлики помеѓу Западна и Источна Европа, при што Босна и Херцеговина е најзагадената земја на континентот.
Многу острови како Аруба, Бахами, Фиџи, Гуам, Сејшели се најдобри во светот.