НАТО е единствени во солидарноста во однос на бруталната агресивна војна на европскиот континент и во критично време за безбедноста ја потврдува трајната трансатлантска врска меѓу нашите нации, останувајќи единствен, суштински и неопходен трансатлантски форум за консултација, координација и дејствување за сите прашања поврзани со индивидуална и колективна безбедност на земјите членки, се наведува во завршната декларација од Самитот на Алијансата што изминативе три дена се одржува во Вашингтон.
– Формиран да го зачува мирот, НАТО останува најсилниот сојуз во историјата. НАТО е одбранбена алијанса. Нашата посветеност да се браниме еден со друг и секоја педа од територијата на сојузниците во секое време, како што е предвидено во член 5 од Вашингтонскиот договор, останува непоколеблива. Ќе продолжиме да ја обезбедуваме нашата колективна одбрана од сите закани и од сите правци, за да ги исполниме трите основни задачи на НАТО за одвраќање и одбрана, спречување и управување со кризи и кооперативна безбедност. Заедно сме поврзани со заеднички вредности: индивидуална слобода, човекови права, демократија и владеење на правото. Ние се придржуваме до меѓународното право и до целите и принципите на Повелбата на Обединетите нации и сме посветени на одржување на меѓународниот поредок заснован на правила, се наведува во документот.
Во декларацијата се нагласува дека Западниот Балкан и Црноморскиот регион се од стратешко значење за Алијансата, па затоа таа остануваме силно посветена на нивната безбедност и стабилност.
– Ќе продолжиме да го унапредуваме нашиот политички дијалог и практична соработка со Западниот Балкан со цел да ги поддржиме реформите, регионалниот мир и безбедност и да се спротивставиме на злонамерните влијанија, вклучително и дезинформациите и хибридните и кибер закани од државни и од недржавни актери. Демократските вредности, владеењето на правото, домашните реформи и добрососедските односи се од витално значење за регионалната соработка и евроатлантската интеграција и ние гледаме континуиран напредок во овој поглед, се вели во документот, при што се додава дека НАТО останува посветен на континуираниот ангажман во регионот на Западниот Балкан, вклучително и преку Косовските сили предводени од НАТО (КФОР).
Лидерите на НАТО ја потврдуваат и континуираната поддршка на сојузничките регионални напори насочени кон одржување на безбедноста, стабилноста и слободната пловидба во регионот на Црното Море, согласно Конвенцијата од Монтре од 1936 година.
– Го поздравуваме активирањето на Работната група за мерки за отстранување на мините од Црното Мое од страна на трите сојузници од регионот. Понатаму ќе ги следиме и оценуваме случувањата во регионот и ќе ја подобриме нашата свест со посебен фокус на заканите за нашата безбедност и потенцијалните можности за поблиска соработка со нашите партнери во регионот. НАТО ги поддржува евроатлантските аспирации на заинтересираните земји во овој регион, се потенцира во документот.
Во декларацијата се поздравува Шведска како 32-член на Алијансата, при што се потенцира дека секоја нација има право да избере свои безбедносни аранжмани и се потврдува посветеност на политиката на отворени врати на НАТО во согласност со членот 10 од Вашингтонскиот договор.
– Целосната руска инвазија на Украина го наруши мирот и стабилноста во евроатлантската област и сериозно ја поткопа глобалната безбедност. Русија останува најзначајната и директна закана за безбедноста на сојузниците. Тероризмот, во сите негови облици и манифестации, е најдиректната асиметрична закана за безбедноста на нашите граѓани и за меѓународниот мир и просперитет. Заканите со кои се соочуваме се глобални и меѓусебно поврзани, се потенцира во декларацијата.
Во документот се нагласува и дека НАТО презема дополнителни чекори за зајакнување на одвраќањето и одбраната и на долгорочната поддршка за Украина за да може да надвладее во нејзината борба за слобода и да ги продлабочи партнерствата на НАТО.
Во однос на поддршката на Киев се посочува дека „силна, независна и демократска Украина е од витално значење за безбедноста и стабилноста на евроатлантската област“.
– Борбата на Украина за нејзината независност, суверенитет и територијален интегритет во нејзините меѓународно признати граници директно придонесува за евроатлантската безбедност. Ги поздравуваме најавите на сојузниците за обезбедување на Украина со клучни дополнителни системи за воздушна одбрана, како и други воени капацитети, се вели во декларацијата.
Како израз на поддршката на Украина лидерите посочуваат дека решиле да се воспостави „Безбедносна помош и обука на НАТО за Украина“ (НСАТУ) за координација на обезбедувањето воена опрема и обука за земјата, го реафирмираат ветувањето за долгорочна безбедносна помош за Украина со обезбедување воена опрема, помош и обука, предлагаат формирањето на Заедничкиот центар за анализа, обука и едукација НАТО-Украина (ЈАТЕЦ) и ја поздравуваат одлуката на генералниот секретар да назначи висок претставник на Алијансата во Украина.
– Целосно го поддржуваме правото на Украина да избира свои безбедносни аранжмани и да одлучува за својата иднина, без надворешно мешање. Иднината на Украина е во НАТО. Украина стана поинтероперабилна и политички интегрирана со Алијансата. Го поздравуваме конкретниот напредок што Украина го постигна од Самитот во Вилнус за нејзините потребни демократски, економски и безбедносни реформи. Додека Украина ја продолжува оваа витална работа, ние ќе продолжиме да ја поддржуваме на нејзиниот неповратен пат кон целосна евроатланска интеграција, вклучително и членство во НАТО. Потврдуваме дека ќе бидеме во позиција да упатиме покана до Украина да се приклучи на Алијансата кога сојузниците ќе се согласат и ќе бидат исполнети условите, се наведува во декларацијата, при што се додава дека сите овие одлуки во комбинација со тековните активности на сојузниците претставуваат „мост за членството на Украина во НАТО“.
Во документот се посочува и дека Русија сноси единствена одговорност за својата агресивна војна против Украина и очигледно кршење на меѓународното право, вклучително и Повелбата на ОН, како и дека не може да има неказнивост за злоупотребите и кршењето на човековите права од страна на руските сили и официјални лица, воените злосторства и други прекршувања на меѓународното право.
– Русија е одговорна за смртта на илјадници цивили и предизвика голема штета на цивилната инфраструктура. Најостро ги осудуваме ужасните напади на Русија врз украинскиот народ, вклучително и врз болниците на 8 јули. Русија мора веднаш да ја прекине оваа војна и целосно и безусловно да ги повлече сите свои сили од Украина во согласност со резолуциите на Генералното собрание на ОН. Никогаш нема да ги признаеме илегалните анексии на украинската територија од страна на Русија, вклучувајќи го и Крим. Исто така, ја повикуваме Русија да ги повлече сите свои сили од Република Молдавија и Грузија, стационирани таму без нивна согласност, се наведува во текстот.
Во декларацијата се посочува и дека Русија настојува фундаментално да ја реконфигурира евроатлантската безбедносна архитектура и претставува закана за сојузниците на долг рок.
– Русија ги обновува и ги проширува своите воени капацитети и продолжува со нарушување на воздушниот простор и провокативните активности. Ние стоиме во солидарност со сите сојузници погодени од овие акции. НАТО не бара конфронтација и не претставува закана за Русија. Остануваме подготвени да одржуваме канали за комуникација со Москва за да го ублажиме ризикот и да спречиме ескалација, се наведуваат во документот, при што се осудуваат руската „неодговорна нуклеарна реторика“ и најавеното стационирање на нуклеарно оружје во Белорусија како „стратешко заплашување“.
Лидерите на НАТО ги повикуваат сите земји да не даваат никаков вид помош на руската агресија и изразуваат осуда на сите оние кои ја помагаат и со тоа ја продолжуваат војната на Русија во Украина. При тоа се напоменуваат Белорусија, која „продолжува да ја овозможува оваа војна со ставање на располагање на својата територија и инфраструктура“, како и Северна Кореја и Иран, кои ја „поттикнуваат руската агресивна војна против Украина обезбедувајќи директна воена поддршка за Русија, како што се муниција и беспилотни летала, што сериозно влијае на евроатлантската безбедност“.
– Силно го осудуваме извозот на артилериски гранати и балистички ракети од страна на Северна Кореја, кои се во спротивност со бројните резолуции на Советот за безбедност на Обединетите нации и со голема загриженост го забележуваме продлабочувањето на врските меѓу Северна Кореја и Русија. Секој трансфер на балистички ракети и поврзана технологија од Иран во Русија би претставувал значителна ескалација, се нагласува во декларацијата.
Во однос на Кина се посочува дека земјата стана „решавачки поттикнувач на руската војна против Украина преку нејзиното т.н. „партнерство без ограничувања“ и нејзината голема поддршка за руската одбранбена индустриска база, што ја зголемува заканата што Русија ја претставува за нејзините соседи и за евроатлантската безбедност.
– Ја повикуваме НР Кина, како постојана членка на Советот за безбедност на Обединетите нации со особена одговорност да ги поддржува целите и принципите на Повелбата на ОН, да престане со секаква материјална и политичка поддршка за воените напори на Русија. Ова вклучува трансфер на материјали со двојна употреба, како што се компоненти за оружје, опрема и суровини кои служат како влезни информации за одбранбениот сектор на Русија. НР Кина не може да ја овозможи најголемата војна во Европа во поновата историја без тоа негативно да влијае на нејзините интереси и углед, се нагласува во документот.
Во него натаму се посочува дека Кина „продолжува да поставува системски предизвици за евроатлантската безбедност“, преку постојани злонамерни кибер и хибридни активности, вклучително и дезинформации, при што се апелира до Пекинг остане посветен на одговорно однесување во кибер просторот.
– Загрижени сме од развојот на вселенските способности и активности на НР Кина. Ја повикуваме НР Кина да ги поддржи меѓународните напори за промовирање одговорно однесување во Вселената. НР Кина продолжува брзо да го шири и диверзифицира својот нуклеарен арсенал со повеќе боеви глави и поголем број софистицирани системи за испорака. Ја повикуваме НР Кина да се вклучи во дискусии за стратешко намалување на ризикот и да промовира стабилност преку транспарентност. Остануваме отворени за конструктивен ангажман со НР Кина, вклучително и за градење реципрочна транспарентност со цел да се заштитат безбедносните интереси на Алијансата, се нагласува во декларацијата, при што се потенцира дека земјите членки ја зајакнуваат заедничката свест, отпорност и подготвеност за заштита од „тактиките и напорите на Кина да ја подели Алијансата“.
Лидерите на НАТО посочуваат и дека конфликтите и нестабилноста во Африка и на Блискиот Исток директно влијаат на безбедност на Алијансата и нејзините партнери и придонесуваат за принудно раселување, поттикнување на трговијата со луѓе и илегална миграција.
– Дестабилизирачките активности на Иран влијаат на евроатлантската безбедност. Амбициите и политиката на Народна Република Кина продолжуваат да ги предизвикуваат нашите интереси, безбедност и вредности. Продлабочувањето на стратешкото партнерство меѓу Русија и НР Кина и нивните меѓусебно обиди да го поткопаат и преобликуваат меѓународниот поредок заснован на правила, се причина за длабока загриженост. Соочени сме со хибридни, кибер, вселенски и други закани и злонамерни активности од државни и недржавни актери.
Учесниците на Самитот го поздравуваат фактот што повеќе од две третини од земјите членки ја исполнија заложба за издвојување на најмалку два отсто од БДП за годишните трошоци за одбрана и ги пофалува оние сојузници кои ја оствариле оваа цел, меѓу кои е и Северна Македонија.
– Трошоците за одбрана на европските сојузници и Канада пораснаа за 18 отсто во 2024 година, што е најголем пораст во последните децении. Тие, исто така, инвестираат повеќе во современите капацитети и го зголемуваат својот придонес во операциите, мисиите и активностите на НАТО. Ја потврдуваме нашата трајна посветеност за целосно спроведување на ветувањето за инвестирање во одбраната, како што беше договорено во Вилнус, и признаваме дека итно е потребно повеќе за одржливо исполнување на нашите обврски како сојузници на НАТО, наведуваат лидерите на Алијансата во заедничката изјава.
Во документот се нагласува и посветеноста на засилување на колективната одбрана и зајакнување на одвраќањето и одбраната на НАТО од сите закани и предизвици и за таа цел се преземаат обврски за спроведување почести и поголеми обуки и вежби, за итна акција за зголемување на капацитетите во согласност со Процесот на планирање на одбраната на НАТО со фокус на борбената муниција и противвоздушната и ракетна одбрана, за зајакнување на командата и контрола на Алијансата, зголемување на способност на вооружените сили за да одговорат на заканите, за обука, вежби и интегрирање на напредните копнени сили на НАТО во новите планови, за целосно искористување на членството на Финска, за забрзување на интеграцијата на Вселената во плановите, вежбите и операции во повеќе домени, за воспоставување на интегриран центар за кибер одбрана, за зајакнување на заштитата на критичната подводна инфраструктура и подобрување на способноста за одвраќање, откривање и одговор на заканите, за инвестирање во нашите хемиски, биолошки, радиолошки и нуклеарни одбранбени капацитети и за забрзување на имплементацијата на стандардите на НАТО и усогласување на неопходните мерки за зголемување и зајакнување на интероперабилноста.
Натаму се нагласува заложбата за подобрување на Интегрираната противвоздушна и ракетна одбрана на НАТО и посветеноста на нуклеарното одвраќање како камен-темелник на безбедноста на Алијансата.
– Позицијата на НАТО за одвраќање и одбрана се заснова на соодветна мешавина на нуклеарни, конвенционални и ракетни одбранбени капацитети, надополнети со вселенски и кибер капацитети. Ќе користиме воени и невоени алатки на пропорционален, кохерентен и интегриран начин за да ги одвратиме сите закани за нашата безбедност и да одговориме на начин, време и во доменот што го избираме, се додава во декларацијата.
Лидерите на Алијансата посочуваат дека одбранбена индустриска соработка е критичен дел од одвраќањето и одбраната и трајната поддршка на сојузниците за Украина, па затоа се обврзуваат за продолжување на намалувањето и отстранувањето на пречките за одбранбената трговија и инвестициите меѓу сојузниците.
Според нив, националната и колективната отпорност се суштинска основа за веродостојно одвраќање и одбрана и ефективно исполнување на основните задачи на Алијансата во услови кога државните и недржавните актери користат се поагресивни хибридни акции против сојузниците.
– Повторуваме дека хибридните операции против сојузниците може да достигнат ниво на вооружен напад и би можеле да го наведат Северноатлантскиот совет да се повика на членот 5 од Вашингтонскиот договор. Ќе продолжиме да го развиваме нашиот индивидуален и колективен капацитет да анализираме и да се спротивставиме на непријателските дезинформации и активности за дезинформирање. НАТО тесно се координира со сојузниците и партнерите. Ги зголемивме нашите механизми за предупредување и споделување и ги зајакнавме нашите заеднички одговори, особено во стратешката комуникација, се додава во текстот.
Во делот на хибридните закани се посочува дека Русија ги интензивираше своите агресивни хибридни активности против сојузниците, кои вклучуваат саботажа, акти на насилство, провокации на сојузничките граници, инструментализација на нерегуларната миграција, злонамерни кибер активности, електронско мешање, кампањи за дезинформации и злонамерно политичко влијание, како и економска принуда.
– Овие акции претставуваат закана за безбедноста на сојузниците. Одлучивме за дополнителни мерки за да се спротивставиме на руските хибридни закани или акции поединечно и колективно и ќе продолжиме тесно да се координираме, се наведува во документот, при што се нагласува решеноста на Алијансата да ги ограничи и спречи агресивните активности на Русија и нејзината способност да спроведува дестабилизирачки акции кон НАТО и сојузниците, за што до следниот Самит, ќе се работи на развивање препораки за стратешкиот пристап на Алијансата кон Москва. Натаму се посочува и дека спротивставувањето на тероризмот останува суштинско за колективната одбрана на НАТО, затоа се реафирмира заложбата на земјите членки да продолжат да се спротивставуваат, одвраќаат, бранат и да одговараат на заканите и предизвиците што ги претставуваат терористите и терористичките организации.
– Со цел дополнително да ја зајакнеме улогата на НАТО во борбата против тероризмот, ги поддржавме ажурираните насоки за политика на НАТО за борба против тероризмот и нашиот ажуриран акциски план за зајакнување на улогата на НАТО во борбата против тероризмот на меѓународната заедница, се наведува во декларацијата.
Лидерите ја нагласуваат и посветеноста за зајакнување на политичкиот дијалог и практичната соработка со партнерите, врз основа на взаемно почитување, корист и интерес, како клуч за зајакнување на стабилноста, позитивно влијание врз глобалното безбедносно опкружување и почитување на меѓународното право.
– Европската Унија останува единствен и суштински партнер за НАТО. Соработката НАТО-ЕУ достигна невидени нивоа. Практичната соработка е зајакната и проширена во областа на Вселената, кибер просторот, климата и одбраната, како и новите технологии. Во контекст на Украина, соработката НАТО-ЕУ стана позначајна. НАТО ја препознава вредноста на посилна и поспособна европска одбрана која позитивно придонесува за трансатлантската и глобалната безбедност и е комплементарна и интероперабилна со НАТО, се вели во декларацијата, при што се нагласува дека стратешкото партнерство меѓу НАТО и ЕУ е од суштинско значење за целосно вклучување на сојузниците кои не се членки на ЕУ во одбранбените напори на Унијата.
Во делот на партнерската соработка се нагласува и соработката со Австралија, Јапонија, Нов Зеланд и Јужна Кореја за справување со заедничките безбедносни предизвици.
– Индо-пацификот е важен за НАТО, имајќи предвид дека случувањата во тој регион директно влијаат врз евроатлантската безбедност. Го поздравуваме континуираниот придонес на нашите азиско-пацифички партнери за евроатлантската безбедност. Го зајакнуваме дијалогот за да се справиме со меѓурегионалните предизвици и ја подобруваме нашата практична соработка… Овие проекти ќе ја подобрат нашата способност да работиме заедно на заеднички безбедносни интереси, се додава во текстот.
Во декларацијата се нагласува и можноста за соработка за прашања од заемен интерес со земјите од јужното соседство на НАТО за поттикнување поголема безбедност и стабилност на Блискиот Исток и Африка за придонес за мир и просперитет во регионот.
Лидерите на Алијансата ја нагласуваат и посветеноста кон забрзана дигитална трансформација за да може да се одговори на сегашните и идните закани и да се одржиме технолошка предност на НАТО, како и за зајакнување на напорите за справување со климатските промени и за засилување на енергетската безбедност.
– Енергијата е од критична важност за овозможување на основните задачи и воените операции на НАТО. Посветени сме да обезбедиме сигурно, флексибилно и одржливо снабдување со енергија, вклучително и гориво, за нашите воени сили. НАТО и сојузниците се прилагодуваат на енергетската транзиција на кохерентен и координиран начин. Додека ја прилагодуваме нашата Алијанса на тековната енергетска транзиција, ќе обезбедиме воена способност, ефективност и интероперабилност, се додава во текстот.
Во декларацијата се нагласува и посветеноста на остварување на амбициозните агенди на НАТО за родова еднаквост, заштитата на цивилите и културните добра и почитувањето на меѓународното хуманитарно право.
– Им оддаваме почит на сите оние кои неуморно работат за нашата колективна безбедност и им оддаваме почит на сите оние кои ја платиле крајната цена или биле ранети за да не зачуваат нас и нивните семејства. Пред 75 години, НАТО беше основан за да го зачува мирот и да промовира стабилност во евроатлантската област. Остануваме цврсти во нашата решеност да ги заштитиме нашите една милијарда граѓани, да ја браниме нашата територија и да ја зачуваме нашата слобода и демократија. Нашата Алијанса го издржа тестот на времето. Одлуките што ги донесовме ќе гарантираат НАТО да остане основата на нашата заедничка безбедност, се потенцира во декларацијата.
Лидерите на НАТО воедно му се заблагодаруваат на актуелниот генерален секретар Јенс Столтенберг за неговото „извонредно лидерство“ во изминатата една деценија на чело на Алијанса и му изразуваат целосна поддршка на неговиот наследник Марк Руте.
– Ја изразуваме нашата благодарност за великодушното гостопримство што ни го пружаат САД. Со нетрпение очекуваме повторно да се сретнеме на нашиот следен Самит во Хаг, Холандија, во јуни 2025 година, по што ќе следи средба во Турција, се додава во завршната декларација од Самитот на НАТО во Вашингтон.
Како додаток на декларацијата е и текстот на „Ветувањето за долгорочна безбедносна помош за Украина“ со која се потврдува „непоколеблива посветеност“ за поддршка на Украина како суверена, демократска, независна држава и на нејзините сили во справувањето со руската агресија.
– За таа цел, имаме намера да обезбедиме минимално основно финансирање од 40 милијарди евра во текот на следната година и да обезбедиме одржливи нивоа на безбедносна помош со цел Украина да надвладее, земајќи ги предвид потребите на Украина, нашите соодветни национални буџетски процедури и билатералната безбедност договори што сојузниците ги склучија со Украина. Шефовите на држави и влади ќе го преоценат придонесот на сојузниците на идните самити на НАТО, почнувајќи од Самитот на НАТО во Хаг во 2025 година, се наведува во текстот.
Во заложбата се потенцира посветеноста за помош на Украина, во доставување на воена опрема и покривање на трошоците за нејзино одржување, логистика и транспорт, за воена обука и за воена поддршка и обезбедување на инвестиции и поддршка за украинските одбранбена инфраструктура и индустрија.
– За правично споделување на товарот од оваа поддршка, сојузниците ќе се стремат да го исполнат ова ветување преку пропорционални придонеси, вклучително и со земање предвид на нивниот удел во БДП на Алијансата. Сојузниците ќе го известуваат НАТО за поддршката дадена во врска со ова ветување двапати годишно, при што првиот извештај ќе вклучува придонеси доставени по 1 јануари 2024 година. Врз основа на ова, генералниот секретар ќе обезбеди преглед на сите пријавени придонеси од сојузниците. Покрај воената поддршка покриена со ова ветување, сојузниците имаат намера да продолжат да обезбедуваат политичка, економска, финансиска и хуманитарна поддршка за Украина, се заклучува во ветувањето.