Централното греење во Велика Британија е одговорно за речиси една третина од емисиите на стакленички гасови. За да може земјата побрзо да ги исполни целите за намалување на емисиите, „Scottish Gas Networks’ (SNG), која дистрибуира гас и управува со гасната мрежа во Шкотска, јужна Англија и областа Лондон, излезе со идеја да го замени природниот гас, чие согорување испушта јаглерод диоксид, со водород произведен со помош на обновливи извори на енергија од Балканот.
Во 2020 година, „SNG“ го започна пилот-проектот „H100 Fife“ во Бакхавен и Денбиг на источниот брег на Фајф, Шкотска. Основната идеја е да се тестира водородот како замена за природниот гас за греење и готвење во домаќинствата.
По изградбата на првата водородна мрежа од 8,4 километри во светот, „SNG“ изгради и фабрика за производство на водород од вода преку електролиза.
Електролизаторот се напојува со електрична енергија од блискиата „фарма на ветер“. Поставени се и капацитети за складирање на водород за да се обезбеди континуирано снабдување.
Околу 300 домаќинства во Бакхавен и Денбиг се пријавија да преминат од природен гас на водород. Ќе користат водородни котли и шпорети, а начинот на загревање и готвење ќе биде многу сличен на она на што се навикнати, велат од компанијата.
Со цел да ги запознае граѓаните со функционирањето на новите уреди, „SNG“ изгради три показни куќи. Џон Свини, првиот министер на Шкотска, лично ги отвори демонстративните домови на почетокот на февруари.
„Иднината на Шкотска со нула емисии зависи од нашата способност да развиеме иновативни решенија за борба против климатските промени, а проектот „H100 Fife“ е светол пример за таа амбиција“, рече тој во таа прилика.
Граѓаните кои аплицирале за проектот, како и оние кои живеат во близина, можат да ги посетат домовите и да видат водородни бојлери и шпорети за готвење од „Baxi“, „Worcester Bosch“ и „Bosch Home Appliances“, кои ќе бидат инсталирани во нивните домови подоцна оваа година.
„SGN“ започна соработка со Фајф Колеџот за да го започне првиот центар за обука за водород во наредните месеци. Инженерите од оваа област ќе научат да инсталираат нови апарати за водород и да ги поврзуваат домовите со водородната мрежа.
Планот е пилот фазата на проектот да трае до 2027 година. Доколку се покаже како успешен, може да послужи како пример за декарбонизирање на греењето во Велика Британија, но и пошироко.
Извршниот директор на „SGN“, Сајмон Килонбак, истакна дека „H100 Fife“ има значење многу подалеку од тестирањето на водородот за греење во домот. Според него, проектот ќе обезбеди клучни докази за поддршка на развојот на водородната економија во сите сегменти.
Предизвици во употребата на водород
Сепак, иако зелениот водород звучи ветувачки, се чини дека амбициозните желби не се следат со реализација и развој на проекти. Поточно, Европската унија планира да го зголеми годишниот увоз и производство на по 10 милиони тони најдоцна до 2030 година.
Понатаму, покрај фактот што потрошувачката на водород во Европа е ниска и сочинува само два отсто од енергетскиот микс, извештајот на Агенцијата за соработка на регулаторите за енергетика (ACER) од 2024 година покажува дека 99,7 отсто од потрошениот водород бил произведен од фосилни горива. Само 22.000 тони се произведени со електролиза напојувана со електрична енергија од обновливи извори на енергија.
Исто така, постои загриженост за трошоците и ефикасноста на користењето на водородот за греење на домаќинствата. Тешко е да се складира и транспортира, а за безбедна дистрибуција потребни се големи инфраструктурни инвестиции и постојан мониторинг. Истражувањата покажуваат дека водородот е поскап и помалку ефикасен од другите технологии како што се топлинските пумпи.