Земјите од Југоисточна Европа – Албанија, Босна и Херцеговина, Северна Македонија, Црна Гора и Србија – сè уште се борат со последиците од финансиската криза од 2008 година. Високата невработеност, особено кај младите, останува еден од најпредизвикувачките проблеми со кои се соочуваат овие земји, ограничувајќи ги можностите за подобрување на животниот стандард и економскиот раст.
Стапката на невработеност кај младите во регионот е алармантно висока – дури 48% во 2013 година, што е речиси двојно повеќе од просекот на Европската унија. Оваа ситуација не само што влијае на економската стабилност на регионот, туку има и долгорочни последици за целото општество.
Комплексноста на проблемот со невработеноста кај младите
Проблемот со невработеноста на младите во регионот е повеќеслоен и бара сеопфатен пристап. Некои од клучните фактори кои придонесуваат за оваа ситуација се:
Економска нестабилност: Економиите на земјите од Југоисточна Европа се особено чувствителни на економските циклуси. Истражувањата покажуваат дека стапката на невработеност кај младите поинтензивно реагира на економските контракции отколку стапката на невработеност кај возрасните.
Неусогласеност со вештините: и покрај зголемувањето на формалното образование, многу млади луѓе не ги стекнуваат вештините потребни на денешниот пазар на труд. Ова создава јаз помеѓу она што го бараат работодавците и она што младите работници можат да го понудат.
Родова нееднаквост: Постојат значителни разлики во стапките на вработеност меѓу младите мажи и жени. Овие разлики се особено изразени во Косово и меѓу етничките малцинства.
Високо оданочување на трудот: Даноците на трудот се високи во регионот, особено за нискоквалификуваните работници и работниците со скратено работно време – категории во кои младите често се премногу застапени
Последици од долгорочната невработеност кај младите
Долгорочната невработеност кај младите има сериозни последици не само за поединците, туку и за целото општество. Некои од најзначајните ефекти се:
– Губење на човечки капитал: Младите кои остануваат невработени подолго време ја губат можноста да стекнат важно работно искуство и да развијат професионални вештини.
– Иселување: Многу млади луѓе, соочени со недостаток на можности во нивните земји, одлучуваат да емигрираат во потрага по подобри можности.
– Социјална исклученост: Невработеноста може да доведе до социјална изолација и маргинализација на младите, што може да има долгорочни последици за нивното ментално здравје и социјалната кохезија.
– Економски трошоци: високата стапка на невработеност кај младите претставува значителен економски товар за општеството, намалувајќи ја продуктивноста и потенцијалот за раст.
Пречки за вработување на младите
Младите во Југоисточна Европа се соочуваат со бројни пречки при влезот на пазарот на трудот:
Недостаток на работно искуство: Работодавците често претпочитаат кандидати со искуство, што ги става младите во неповолна положба.
Ограничен пристап до финансии: Ова им отежнува на младите луѓе да започнат сопствен бизнис или да инвестираат во нивното образование и обука.
Социјални норми и ставови: особено за младите жени, традиционалните општествени норми можат да бидат значајна бариера за влез на пазарот на трудот.
Недостаток на достапни услуги за згрижување деца: Ова особено ги погодува младите жени, што им отежнува да ја комбинираат работата со семејните обврски.
Патот до подобра иднина
И покрај предизвиците, има вести за позитивни иницијативи и потенцијални решенија:
1. Инвестирање во образование и обука: Фокусот на развивање вештини релевантни за пазарот на трудот може да помогне да се намали јазот помеѓу потребите на работодавачите и квалификациите на младите работници.
2. Поттикнување на претприемништвото: Обезбедувањето поддршка на младите претприемачи преку менторство, финансиска помош и намалување на административните бариери може да стимулира отворање нови работни места.
3. Реформа на трудовото законодавство: Пофлексибилните работни аранжмани и намалувањето на даночното оптоварување за нискоквалификуваните работници може да го олеснат влезот на младите на пазарот на трудот.
4. Промовирање на родовата еднаквост: Отстранувањето на бариерите за учество на жените на пазарот на трудот, вклучително и подобрувањето на достапноста на услугите за згрижување деца, може значително да ги зголеми стапките на вработеност кај младите.
5. Меѓународна соработка: Размената на искуства и најдобри практики со други земји може да помогне во изнаоѓање ефективни решенија за проблемот со невработеноста кај младите.
Надеж за подобро утре
Иако ситуацијата е предизвикувачка, постои надеж за подобрување. Зголеменото внимание што се посветува на овој проблем на национално и меѓународно ниво, како и иновативните пристапи за решавање на невработеноста кај младите, даваат основа за оптимизам.
Инвестирањето во младите не е само морален императив, туку и клуч за долгорочен економски успех и социјална стабилност на регионот.
Борбата против невработеноста кај младите бара координирани напори на владите, приватниот сектор, образовните институции и самите млади луѓе. Само преку заедничко дејствување и иновативни пристапи можеме да создадеме средина во која младите ќе можат да го остварат својот целосен потенцијал и да придонесат за просперитетот на нивните заедници и на регионот во целина, пишува Н1.