По 13 години војна и неколку години релативно спокојство, сириските бунтовници вчера зазедоа голем дел од најголемиот сириски град Алепо.
На чело на неочекуваниот развој, кој го вознемири не само Башар ал Асад, туку и Москва, која е негов заштитник, е бунтовничката група Хајат Тахрир аш-Шам.
Станува збор за сунитска паравојска поддржана од Турција, а САД ја сметаат за терористичка организација.
Аш Шам е создадена во 2017 година со обединување на голем број милитантни групи кои се намножија за време на граѓанската војна што избувна во Сирија по почетокот на т.н. Арапска пролет 2011 година.
Во тие години, автократските режими паднаа во Северна Африка, но не и во Сирија.
Декларираната цел на Хајат Тахрир аш-Шам (познат по неговите иницијали ХТС) е да создаде исламска држава и да ја собори династичката власт на семејството Асад и нивниот сојузник Хезболах од земјата.
Кој е Абу Мохамад ал-Џулани?
Групата е предводена од човек чие борбено име е Абу Мохамад ал-Џулани, а Џулани се однесува на сирискиот дел од Голанската висорамнина, делумно припоен од Израел, од каде што потекнува.
Ал-Џулани е закоравен борец од сириската граѓанска војна во која влезе како човек од сирискиот огранок на Ал Каеда.
Пред да раскрсти со терористичката организација основана од Осама бин Ладен во 2016 година, Ал-Џулани беше емир на Ал Нусра, сега веќе непостоечката терористичка организација која се залагаше за каузата на Ал Каеда во Сирија и беше еден од главните противници на дури порадикална организација Исламска држава.
Американскиот Стејт департмент го стави на списокот на светски терористи во јули 2013 година и понуди 10 милиони долари за информација што ќе доведе до негово апсење.
Неговата организација денес се смета за најсилна опозициска група на територијата на Сирија, а раководството тврди дека е целосно независна од влијанието на поранешните партнери од Ал Каеда.
На почетокот на војната во Сирија, познато е дека Ал-Џулани ја презеде одговорноста за бомбашките напади и исто така најави напади врз западните сили, конфискуван имот од верските малцинства и испрати верска полиција да ги малтретира жените.
Сепак, во последниве години Џулани и Аш Шам го сменија имиџот.
Експертот Арон Зелин пишува дека во последниве години групата промовира „цивилно владеење“ и воени акции против екстремистичките групи на „својата територија“.
Џулани дури се обидува да се покаже како заштитник на другите вери, па минатата година дозволи првата миса по многу години да се одржи во црквата во Идлиб.
Неговата промена е забележана и во САД. Првата администрација на Доналд Трамп, пишува Зелин, објави во 2018 година дека повеќе не го лови директно Џулани.
Сепак, и покрај потезите кон „центарот“, Џулани дозволи на негова територија да дејствуваат неколку екстремни групи.
Покрај тоа, групата се вклучи во последната позната „престрелка“ со американските сили во 2022 година.
Големата и неочекувана офанзива на Хајат Тахрир аш-Шам започна еден ден откако Израел и Хезболах објавија прекин на огнот во Либан.
Бунтовниците заклучиле дека сојузниците на Башар ал Асад , Хезболах, Иран и Москва, се слаби и преокупирани со други боишта и започнале напад.
Вчера на социјалните мрежи биле споделени слики и видеа на кои се гледа дека го држат центарот на градот. Обновените борби во Сирија отвораат можност за отворање на уште едно бојно поле на Блискиот Исток.
Роберт Форд, последниот американски амбасадор во Сирија, во интервју за американскиот Еј-би-си њуз, спомна дека во последните месеци Израел извршил неколку напади врз сирискиот режим и силите на Хезболах во областа.
Режимските сили контролираат околу 70 отсто од Сирија, но 30 отсто се под контрола на бунтовничките групи и таму се наоѓаат и странски воени единици.
Така, САД имаат околу 900 војници стационирани во североисточниот дел на Сирија, но далеку од Алепо, распоредени за да го спречат обновувањето на најопасните џихадистички групи како што е Исламската држава.
Турција има и воени сили на територијата на Сирија, кои имаат влијание врз групите кои го сочинуваат Хајат Тахрир аш-Шам.
И Хезболах има свој народ, а Русија има поморска база во Тартус.
Чарлс Листер, долгогодишен аналитичар од Американскиот институт за Блискиот Исток, специјализиран за Сирија, за „ABC“ оцени дека развојот е значаен.
Имено, неколку години движењата на воената карта на Сирија беа занемарливи, така што ова е голема промена.
„Потенцијалот оваа промена да има многу значајни последици постои доколку режимските сили се покажат неспособни да ја задржат територијата. Исто така, можно е тоа да биде настан што ќе ја промени играта“, смета Листер, додавајќи дека меѓу ризиците од настаните во Сирија е и „будењето“ на борците на Исламската држава.
Како што наведува Форд, борбите во Алепо би можеле да донесат уште поголема дестабилизација доколку „Русија и Турција се повлечат“, земји со комплицирани односи, пи што секоја си ги штити своите интереси во Сирија, односно доколку дојде до силен конфликт меѓу нив.