Јазот меѓу Украина и Словачка расте поради транзитот на руски гас. Тензиите ескалираа откако Киев објави дека нема да го продолжи договорот со Газпром за транзит на руски гас низ Украина по 2024 година. Според украинските власти, Словачка заработува околу 500 милиони долари годишно од транзитирање на руски гас, а истовремено ги поткопува надворешнополитичките цели на Украина.
Словачкиот премиер Роберт Фицо, познат по својот проруски став, ги блокира санкциите против руската нуклеарна индустрија и кандидатурата на Украина за НАТО.
„Постојано бараме санкции против руската нуклеарна индустрија, но Фицо е еден од клучните блокатори на тие мерки“, рече украинскиот функционер, кој сакаше да остане анонимен поради чувствителноста на ситуацијата.
Покрај тоа, Фицо го обвини украинскиот претседател Володимир Зеленски дека му понудил 500 милиони евра руски средства во замена за поддршка на Украина, што премиерот наводно го одбил.
Предлогот на Зеленски и одбивањето на Фицо
Украинската страна тврди дека изјавите за наводната понуда се извадени од контекст. Според украинскиот функционер, Зеленски предложил соработка со западните партнери за да и се надомести на Словачка финансиската штета предизвикана од прекинот на транзитот на рускиот гас. За возврат, Украина побара поддршка за влез во НАТО и зајакнување на националната безбедност. Фицо, сепак, го отфрли овој предлог, нагласувајќи дека Словачка не треба да трпи економски загуби поради војната во Украина.
„За Фицо ова не е прашање на сигурност, туку на профит. Претседателот Зеленски реагираше емотивно бидејќи е неморално да се заработува од фиксни такси додека Украина губи луѓе во војната“, рече украинскиот функционер.
Европски предизвици и решенија
Европската унија, свесна за истекувањето на договорот за транзит на руски гас на 1 јануари 2025 година, бара алтернативи за да обезбеди енергетска стабилност. Новиот комесар за енергија на ЕУ, Дан Јоргенсен, рече дека блокот се подготвува за оваа ситуација и дека крајот на испораките на руски гас „не е изненадување“.
Сепак, словачкиот и унгарскиот лидер се залагаат за продолжување на снабдувањето со руски енергетски производи. Унгарскиот премиер Виктор Орбан предложи решение според кое рускиот гас ќе се преименува во унгарски пред да ја премине границата со Украина, користејќи правни дупки слични на оние што веќе се користат за снабдување со евтина руска нафта.
Геополитички контекст
Конфликтот околу транзитот на гас не е само економско прашање, туку и важен геополитички предизвик. Раскинувањето на договорот може да го чини Газпром дури 6,5 милијарди долари годишно, што би ги намалило финансиските средства на Кремљ за продолжување на војната во Украина.
Сепак, Фицо и Орбан веруваат дека продолжувањето на руските енергетски испораки е од клучно значење за нивните национални интереси.
Претседателот Зеленски останува цврсто на својот став дека Украина нема да го обнови договорот со Газпром додека Русија води агресивна војна против неговата земја.
„Малку е непријатно да се зборува за пари бидејќи губиме луѓе“, рече Зеленски на состанокот во Брисел.