Иднината на американската агенција која дистрибуира помош во странство е доведена во прашање, а администрацијата на Трамп планира да ја спои со американскиот Стејт департмент.
Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД) ќе продолжи да функционира како огранок на Стејт департментот, но планот вклучува значителни кратења на нејзиното финансирање и работна сила, пишува CBS News.
Вчера државниот секретар Марко Рубио го обвини раководството на УСАИД за „непокорност“ и рече дека агенцијата е привремено под негово раководство. Американскиот претседател Доналд Трамп и еден од неговите главни советници, милијардерот Илон Маск, остро ја критикуваа агенцијата.
Исклучувањето на агенцијата може да има големо влијание врз хуманитарните програми ширум светот.
Што е УСАИД и што прави?
Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД) е основана во раните 1960-ти за да управува со програмите за хуманитарна помош низ целиот свет во име на американската влада.
Вработува околу 10.000 луѓе, од кои две третини работат во странство. Има бази во повеќе од 60 земји и работи во десетици други. Но, најголемиот дел од работата на терен ја вршат други организации ангажирани и финансирани од УСАИД.
Опсегот на активности што ги презема е широк. На пример, УСАИД не само што обезбедува храна во земјите каде што луѓето гладуваат, туку го користи и светскиот „златен стандард“ за откривање глад, кој користи анализа на податоци за да се обиде да предвиди каде се јавува недостиг на храна.
Голем дел од буџетот на УСАИД се троши на здравствени програми, како што е вакцинацијата против детска парализа во земјите каде болеста сè уште циркулира и запирањето на ширењето на вирусите кои можат да предизвикаат пандемија.
Колку УСАИД ја чини американската влада?
Според владините податоци, САД потрошиле 68 милијарди долари (66 милијарди евра) за меѓународна помош во 2023 година.
Таа сума е распространета низ неколку оддели и агенции, но буџетот на УСАИД изнесува повеќе од половина од тоа околу 39 милијарди евра.
Огромното мнозинство од овие пари се трошат во Азија, субсахарска Африка и Европа – првенствено за хуманитарни напори во Украина.
Зошто Доналд Трамп и Илон Маск сакаат да ја сменат УСАИД?
Трамп долго време беше критичар на странските трошоци и рече дека тоа не претставува вредност за парите за американските даночни обврзници. Тој особено остро го критикуваше УСАИД, опишувајќи ги високите функционери на агенцијата како „радикални лудаци“.
Си-Ен-Ен пишува дека укинувањето на агенцијата веројатно би имало јавна поддршка. Истражувањата на јавното мислење одамна покажаа дека американските гласачи се за намалување на странската помош. Податоците од анкетите кои датираат од 1970-тите укажуваат на широка поддршка за намалување на странската помош.
Еден од првите потези на Трамп по враќањето на функцијата беше да потпише извршна наредба со која се паузираат речиси сите меѓународни трошоци за 90 дена додека не се спроведе преглед.
Стејт департментот потоа издаде меморандум со кој се стопира најголемиот дел од работата на терен. Подоцна беа издадени ослободувања за хуманитарни програми, но најавата предизвика големи прекини на услугите.
Програмите, вклучително и оние кои обезбедуваат лекови за најсиромашните во светот и обезбедуваат пристап до чиста вода, мораа да бидат прекинати преку ноќ. Еден хуманитарен работник изјави за Би-Би-Си дека паузата била „како земјотрес низ целиот сектор“.
Тензиите меѓу Белата куќа и УСАИД ескалираа во текот на викендот кога на функционерите кои работат за Илон Маск – кого Трамп го задолжи да ги идентификува кратењата на трошоците во федералниот буџет – наводно им бил забранет пристапот до заштитените финансиски податоци во седиштето на УСАИД. Според извештаите, двајцата високи функционери потоа биле испратени на одмор.
Вчера на X, Маск рече: „Во врска со УСАИД, детално го разгледав тоа со претседателот и тој се согласи дека треба да го затвориме“.
Веб-страницата на УСАИД е прекината, а на вработените вчера им беше кажано да останат дома.
USAID is a criminal organization.
Time for it to die. https://t.co/sWYy6fyt1k
— Elon Musk (@elonmusk) February 2, 2025
Подоцна истиот ден, државниот секретар Марко Рубио го обвини раководството на УСАИД за „непокорност“. Тој додаде дека „многу од функциите“ што ги извршува агенцијата ќе продолжат, но дека трошењето „мора да биде усогласено со националниот интерес“.
Може ли Доналд Трамп да ја затвори УСАИД?
Иако е јасно дека Белата куќа има значително влијание врз УСАИД, оваа моќ е теоретски ограничена. УСАИД беше создаден откако Конгресот го усвои Законот за странска помош во 1961 година. Тој закон наложи формирање на владина агенција задолжена да управува со странските трошоци.
Набргу потоа, тогашниот претседател Џон Ф. Кенеди го создаде УСАИД со извршна наредба. Друг закон беше донесен во 1998 година, кој го потврди статусот на УСАИД како независна извршна агенција.
Накратко, ова значи дека Трамп не може нужно едноставно да ја разбие УСАИД со потпишување извршна наредба, и секој обид да го стори тоа речиси сигурно ќе се соочи со силни предизвици во судовите и во Конгресот.
Целосното затворање на УСАИД најверојатно ќе бара акт на Конгресот – каде што Републиканската партија на Трамп има мало мнозинство во двата дома. Една од опциите, наводно, се разгледува од администрацијата на Трамп всушност е УСАИД да стане подружница на Стејт департментот, наместо да биде независна владина агенција.
Каков би бил ефектот од затворањето на УСАИД?
Со оглед на непропорционалниот износ на финансирање што доаѓа од САД, какви било промени во начинот на трошење на тие пари несомнено ќе се почувствуваат низ целиот свет.
Активностите на УСАИД се движат од обезбедување протетика за војниците повредени во Украина до чистење мини и спречување на ширењето на еболата во Африка. Ефектите би можеле да бидат навистина глобални.
По објавувањето на 90-дневното замрзнување на странските трошоци, државниот секретар Марко Рубио рече дека „секој долар“ мора да биде „оправдан“ со докази дека тоа ги прави САД побезбедни, посилни и попросперитетни.
Политичарите на Демократската партија ги нарекоа потезите незаконски и рекоа дека тие ќе ја загрозат националната безбедност, цитирајќи ги извештаите дека затворските чувари во Сирија, задолжени да чуваат илјадници борци на Исламската држава, речиси ја напуштија работата кога американското финансирање беше привремено прекинато.
Трамп јасно стави до знаење дека сака трошењето во странство да биде тесно усогласено со неговиот пристап „Америка на прво место“, а меѓународниот сектор за развој се подготвува за повеќе шокови.
Исто така, има прашања за тоа колку САД ќе трошат во странство во наредните години, бидејќи Маск се обидува значително да ги намали владините трошоци.