AI анализи: Дали на Македонија и одговара парламентарната демократија како политички систем со оглед на слабиот напредок и развој од нејзината независност до денеска?

Парламентарната демократија е форма на управување што теоретски би требало да обезбеди стабилност, рамнотежа на властите и одговорност на власта пред граѓаните. Меѓутоа, во случајот на Северна Македонија, нејзиниот слаб напредок и бавен развој од независноста (1991) до денес може да се поврзат со неколку клучни фактори, кои не се исклучиво последица на самиот парламентарен систем, туку на други институционални, економски и политички предизвици:

1. Политичката поларизација и нестабилност

Честите промени на власта, борбите меѓу партиите (особено меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ) и недостатокот на консензус за клучни реформи (на пр. европска интеграција, економски развој) го очуваа статус-квото.
Парламентарниот систем, кој зависи од коалиции, често води до нестабилни влади (на пр. распадот на владата на Зоран Заев во 2021 година поради спорови околу ЕУ).

2. Корупција и слаба владеење на правото

Северна Македонија е рангирана ниско на индексите за корупција (Transparency International), што ги ограничува економските реформи и странските инвестиции.
Парламентарниот систем, без јак судски систем и слободни медиуми, може да биде изложен на злоупотреба на власта (на пр. “пленување на државата” од страна на политички елити).

3. Слаби институции и недостаток на капацитети

Бирократијата е неефикасна, а административните реформи се бавни, што го спречува економскиот раст.
Парламентот често е партизанизиран, наместо да биде простор за дебата и законодавни подобрувања.

4. Надворешни влијанија и геополитички предизвици

Спорот со Грција (името), блокирањето од Бугарија за ЕУ и влијанието на другите балкански актери (Србија, Албанија) создадоа несигурност и одложувања во развојот.

Дали парламентарната демократија е проблем?

Не мора да биде. Парламентарните системи (како во Германија или Скандинавија) функционираат добро ако постојат јаки институции, транспарентност и граѓанско општество. Меѓутоа, во контекст на Северна Македонија:

Предизвикот не е системот, туку неговото спроведување.
Потребни се длабока антикорупциска борба, јачање на независните институции и поголема политичка волја за реформи.
Доколку парламентарниот систем остане затворен клуб на елити, тогаш економскиот и социјалниот развој ќе останат ограничени.

Алтернативи?

Некои теоретичари предлагат претседателски или полупретседателски систем за поголема стабилност, но тоа носи ризик од авторитаризам (види примерот на Турција или Србија). Решението е не во промена на системот, туку во неговото подобрување.

Заклучок:

Северна Македонија не е неуспешна поради парламентарната демократија, туку поради недостаток на вистинска демократија (одговорност, транспарентност, ефикасност). Доколку се решат овие проблеми, парламентарниот модел може да функционира. Во спротивно, ниеден систем нема да донесе напредок.

Извор: DeepSeek