Во Албанија, земја каде што готовината сè уште владее, премиерот Еди Рама има амбициозен план: да ја укине готовината до 2030 година и со тоа да го преврти општеството „наопаку“.
Со години, Албанците претпочитаа да ги чуваат парите „под душек“, како што често велат, отколку во банките. Но, ако желбата на Рама се оствари – Албанија ќе стане првата економија без готовина во светот.
Најчесто, дел од причината е тоа што во моментов толку многу трансакции се одвиваат преку шалтер.
Елиминирањето на готовината „е апсолутен приоритет за земјите со висока неформалност и дестабилизирачки количини на нелегални пари во финансискиот систем“, рече Селами Џепа, професор по економски науки на Универзитетот во Тирана.
Проблемот е што банкарскиот систем и општеството можеби не се подготвени да го направат тој скок.
Повеќето Албанци претпочитаат да управуваат со заштедите надвор од банкарскиот систем, криејќи ги сметките од вид и инсистирајќи на физички плаќања во готово секогаш кога е можно.
Дури и во туристичките водичи за Албанија, фразата „готовината е крал“ често се појавува како совет за посетителите. Иако повеќето синџир продавници или поголеми ресторани прифаќаат картички, кафулињата, салоните за убавина, бутиците, телекомуникациските компании и продавниците за храна не прифаќаат.
Во продавница за облека во центарот на Тирана, кога новинар се обиде да плати со дигитална картичка, благајникот изгледаше збунето. Слична приказна беше и во таксито и во автобусот.
Проценките покажуваат дека сивата економија сочинува помеѓу 29 и 50 проценти од бруто домашниот производ.
Еден од проблемите е што Албанците едноставно не ги сакаат банките. Неодамнешно истражување на Албанската асоцијација на банки покажа дека само 34 проценти од населението им верува. Банката на Албанија вели дека 78 проценти „имаат пристап“ до банкарска сметка, што е пониско од европскиот просек од 96 проценти.
Иако амбицијата за безготовински плаќања до 2030 година е смела, успехот сè уште зависи од воведувањето на нискобуџетна и лесно достапна дигитална инфраструктура за плаќање – потенцијално вклучувајќи дигитална валута на централната банка или национална платформа за моментално плаќање.