Светскиот пазар на кафе поминува низ период на нестабилност обележан со комбинација од климатски, економски и логистички притисоци. Аналитичарите очекуваат најголеми прекини во снабдувањето во последните десет години.
Меѓународната организација за кафе (ICO) е меѓународна организација за кафе. Основана е во 1963 година во Лондон под покровителство на Обединетите нации поради економската важност на кафето. Таа го администрира Меѓународниот договор за кафе, кој е важен инструмент за развојна соработка, и редовно објавува податоци, анализи и прогнози поврзани со кафето.
„Глобалниот пазар на кафе се соочува со сериозни прекини поради климатските промени и геополитичките тензии. Сушите во Бразил и Виетнам ги намалија приносите на Арабика и Робуста, двата најкористени вида кафе, додека американските царини од 50 проценти за бразилскиот извоз дополнително ги зголемуваат цените“, се вели во нивниот последен извештај.
Тие проценуваат дека глобалната стабилизација на цените на кафето може да се случи едвај за три години, кога новите плантажи ќе почнат да даваат плод, под услов глобалната ситуација да остане каква што е.
Појас за кафе
Кафето се одгледува во многу специфична област на Земјата која често се нарекува „појас за кафе“.
Тоа е област приближно помеѓу 23° северно и 25° јужно од екваторот – каде што климата, надморската височина и почвата овозможуваат раст на арабика и робуста. Ова се региони со просечна температура од 18–24 °C, годишна количина на врнежи од 1500–2500 mm и надморска височина од 600–2000 m.
Најголем светски производител е Бразил, кој покрива околу 36 проценти од глобалното производство. Тој е главен извор на арабика, со растечко производство на робуста.
Вториот е Виетнам со околу 17 проценти од светското производство. По него следуваат Етиопија со удел од 6,5 проценти, Индонезија со околу 6 проценти и Колумбија со околу 5 проценти.
Заедно, овие земји сочинуваат околу 70 проценти од светското производство на кафе. Бразил и Виетнам доминираат поради големите количини, додека Етиопија и Колумбија играат клучна улога во премиум сегментот. Други значајни земји се Хондурас, Уганда и Индија, но нивниот удел е помал.
Неодамнешното зголемување на цените на кафето е најмногу под влијание на климатските промени. Бразил и Виетнам беа погодени од суши и екстремни температури во последните години, што ги намали приносите, а производството поскапо. Од друга страна, Индонезија и Уганда се соочуваат со поплави што ги оштетуваат посевите и го отежнуваат собирањето, намалувајќи ги приносите.
Долгорочните климатски промени ја намалуваат површината погодна за одгледување кафе.
Друг фактор се болестите – ‘рѓата на листовите е габична болест што влијае на арабика, особено во Латинска Америка, намалувајќи ги приносите за 10-20 проценти во погодените региони. Зголемената влажност го влошува ширењето.
Дополнителен проблем е недостатокот на работна сила. Бербата на кафе, особено арабика, често е рачен процес што бара многу работници. Во земји како Бразил и Колумбија, недостатокот на сезонски работници ги зголемува трошоците бидејќи фармите се борат со миграцијата на работна сила или урбанизацијата.
Трошоците за влезни материјали исто така растат – цените на ѓубривата, пестицидите и горивото се зголемија поради глобалната инфлација и нарушувањата на синџирот на снабдување, што ги зголемува трошоците за производство.
Дополнителен предизвик е прашањето за одржливост – без оглед на глобалното зголемување на цените на кафето, приходите на одгледувачите остануваат ниски, што доведува до напуштање на фармите или префрлање на други култури како што се соја или авокадо.
Фото: Јутјуб/Принтскрин
Царински и акцизни давачки
Притисокот за одржливо производство исто така расте – потрошувачите бараат фер трговија и органско кафе, што ги зголемува трошоците за одгледувачите поради сертификацијата и еколошките стандарди.
Конечно, постои ерозија на почвата и деградација на земјиштето бидејќи продуктивноста на плантажите се намалува поради интензивното одгледување. Во Колумбија и Етиопија, стареењето на дрвјата кафе дополнително ги ограничува приносите бидејќи земјоделците немаат ресурси за обнова.
„Климатските промени и геополитичките тензии, како што се царините за бразилското кафе, создаваат совршена бура за пазарот на кафе. Цените ќе продолжат да бидат на рекордно високо ниво бидејќи глобалниот дефицит на кафе продолжува четврта година по ред.“ – пишува во својот извештај Ана Марија Линарес, економист на Светската банка за Латинска Америка.
Она што особено ја зголемува конечната цена на кафето во кафуле се локалните даноци. На ниво на Европската Унија, цената на шолја кафе во кафулињата е оптоварена со даноци кои варираат меѓу земјите, но најважен е ДДВ, заедно со дополнителните акцизи за кафе што ги имаат неколку земји во Европа.
Поради воведувањето царини во Бразил, кафето во Соединетите Американски Држави е за 21 процент поскапо отколку во истиот период минатата година, пишуваат американските медиуми.
Секое нарушување на глобалниот пазар на крајот се пренесува на крајниот потрошувач. Но, аналитичарите на Меѓународната организација за кафе не очекуваат пад на продажбата. Според нивните проценки, во светот се пијат околу 2,25 милијарди шолји кафе дневно.
Тие очекуваат потрошувачката да остане иста следната година, но просечната шолја кафе ќе биде помеѓу 4 и 7 проценти поскапа од оваа година.