Европската комисија и земјите-членки наскоро ќе започнат внатрешна дебата за механизмите за заштита на земјите-кандидатки од нелегално однесување кога ќе станат членки на ЕУ, изјави комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос.
Таа нагласи дека Црна Гора, иако е најподготвена за членство во ЕУ, може да стане жртва на политички блокади во рамките на Унијата.
„Постојат ризици бидејќи гледаме многу активна руска пропаганда и во вашата земја, но не би рекла дека Црна Гора е „тројански коњ““, рече Кос на маргините на Форумот за проширување на ЕУ во Брисел.
Комесарот потсети дека заштитните мерки за новите членки на ЕУ постојат уште од претходните проширувања. „Тоа е општ термин за тоа што можеме да направиме кога ќе ги пречекаме новите членки, за да ја заштитиме и Унијата и самите нови членки. На пример, во 2004 година, во големото проширување, имаше ограничувања за слободното движење на работниците, а Франција имаше 20-годишен преоден период за плаќања според заедничката земјоделска политика“, објасни таа.
Кос објави дека во моментов се финализира документот „Преглед пред проширување (ППП)“, кој треба да биде готов во декември и ќе ги посочи можните заштитни механизми. „Едноставно кажано, тоа е еден вид стрес-тест на ЕУ со цел да се подготви за следните процеси на проширување. Не зборувам само за Црна Гора, туку за сите кандидати“, рече таа.
Таа објасни дека клучната дебата за заштитните механизми меѓу земјите-членки започнува кога ќе започнат преговорите за пристапниот договор на Црна Гора со сите членки. „Тоа е огромен процес и сè уште не знаеме во која насока ќе се движи. Но, знам дека земјоделството во Црна Гора нема да биде проблем“, додаде таа.
Кос нагласи дека проширувањето на ЕУ не е само техничко прашање, туку стратешко прашање за мир, стабилност и зачувување на европскиот модел. „Работам со мојот тим на проектот за обединување на Европа. Ова се посебни времиња и ми е чест да бидам комесар за проширување“, рече таа, додавајќи дека нејзиниот личен и професионален идентитет како Словенка дава дополнителна мотивација за земјите од Западен Балкан конечно да се приклучат на ЕУ.
Комесарот предупреди дека постои реален ризик Црна Гора, како технички најподготвен кандидат, да стане жртва на политичките процеси и правните процедури во рамките на земјите-членки. „Можеме да бидеме одлични во процесот на преговори, но без поддршка од земјите-членки и почитување на политичката динамика во нив, тоа не е можно. Не смее да се случи да добиеме зелено светло во Европскиот совет, а граѓаните на Франција да кажат „не“, рече таа.
Кос потсети дека проширувањето на ЕУ мора да биде проект на целото општество, а не бирократска операција, и дека Унијата ќе ја засили поддршката за граѓанското општество и слободните медиуми, како во земјите-членки, така и во земјите-кандидатки, со цел да се заштити од хибридни закани и малигни влијанија од трети страни.
Комесарот нагласи дека ЕУ повеќе не смее да дозволи „празен простор“ на Балканот и потсети дека претходното проширување беше одложено, што имаше сериозни последици за регионот. „Со проширување и обединување на Европа, мора да ја оставиме војната во историјата – засекогаш“, рече Кос.
Таа заклучи дека мирот никогаш не треба да се зема здраво за готово, потсетувајќи се на искуствата на нејзиното семејство за време на Втората светска војна и нагласувајќи ја важноста на европскиот проект за зачувување на слободата и стабилноста.