134
Проблемот со патните трошоци на македонските пратеници е сложен и бара комбинација од законски, институционални и граѓански мерки за да се реши. Еве неколку конкретни предлози, засновани на анализата на состојбата и постојните предлози од граѓански иницијативи и извештаи:
- Законски реформи за укинување или редефинирање на патните трошоци:
- Укинување на надоместокот за патни трошоци: Предложено е од повеќе страни, вклучително и од партијата Левица, патните трошоци да се укинат целосно, бидејќи патувањето од дом до работно место (Собранието) не се смета за службено патување според законот.
- Прецизни критериуми за надоместоци: Државната комисија за спречување на корупцијата (ДКСК) препорачува консолидација на законите и воведување строга методологија за утврдување на надоместоците, со цел да се спречат злоупотреби.
- Алтернатива со станови: Наместо патни трошоци, Собранието може да обезбеди станови од околу 50 м² во Скопје за пратениците од внатрешноста, како што беше ветено во програмата на СДСМ за 2020-2024, но не беше реализирано. Ова би ги намалило трошоците и можностите за манипулации.
- Зголемена транспарентност и контрола:
- Јавно објавување на трошоците: УЈП и Собранието треба редовно да објавуваат детални извештаи за патните трошоци на секој пратеник, вклучително и документите што ги оправдуваат (на пр., фискални сметки за гориво и патарини). Ова би овозможило граѓаните и медиумите да вршат надзор.
- Ревизија од УЈП и ДКСК: УЈП треба да спроведе строга контрола врз исплатите за патни трошоци, како што налага Законот за даночна постапка, за да се утврди дали се работи за легитимни трошоци или за лични примања.
- Санкции за злоупотреби: Пратениците што поднесуваат лажни сметки (како случајот со Силвана Бонева, која заврши на суд за фалсификувани сметки за патарини) мора да се соочат со кривична одговорност и враќање на средствата.
- Граѓански притисок и иницијативи:
- Протести и петиции: Граѓанските организации и иницијативи како „Доста е“ можат да организираат протести и петиции за да извршат притисок врз Собранието. Протестите на родители на деца со попреченост, на пример, ја истакнаа неправедноста во распределбата на буџетските средства.
- Медиумска кампања: Медиумите можат да продолжат да објавуваат истражувања за патните трошоци, како што прават „Мета.мк“, „Макфакс“ и „СКУП Македонија“, за да се одржи јавниот притисок.
- Поддршка за предлози од граѓани: Иницијативи како онаа на „Македонски концепт“ за пратеници-волонтери, кои не би земале патни трошоци, можат да добијат поголема поддршка од граѓаните преку социјалните мрежи и платформи како X.
- Институционални промени:
- Намалување на надоместокот: Во 2018 година, надоместокот за патни трошоци беше намален од 30% на 20% од цената на литар гориво по километар, што доведе до одредено намалување на трошоците. Понатамошно намалување или ограничување на максималниот износ по пратеник би било ефикасно.
- Бесплатен јавен превоз: Како што предложи корисник на X, пратениците можат да користат бесплатен јавен превоз (автобуси или возови) за да доаѓаат до Скопје, што би било поевтино и би ги приближило до реалноста на граѓаните.
- Независен надзор: Воведување независен механизам за контрола на собраниските трошоци, како што се предложи во реформите од 2018 година, би спречило злоупотреби.
- Политичка волја и примери од пратеници:
- Пример од Левица: Пратениците на Левица, Димитар Апасиев и Борислав Крмов, се откажаа од патните трошоци, што може да послужи како модел за другите. Политичките партии треба да ги обврзат своите пратеници на слични одлуки.
- Изборен притисок: Граѓаните можат да ги поддржуваат партиите и кандидатите што ветуваат укинување на патните трошоци и да бараат отчетност за исполнувањето на таквите ветувања.
Предизвици:
- Отпор од пратениците: Многу пратеници имаат финансиски интерес да го задржат сегашниот систем, што го отежнува донесувањето реформи.
- Недостаток на политичка волја: Ветувањата за укинување на патните трошоци, како тоа на СДСМ од 2020 година, често остануваат неисполнети.
- Слаба институционална контрола: И покрај препораките на ДЗР и ДКСК, механизмите за спречување злоупотреби не се доволно силни.
Заклучок:
За да се натераат пратениците да престанат да земаат патни трошоци од буџетот, потребни се комбинирани напори: законски измени за укинување или строга регулација на надоместоците, зголемена транспарентност и надзор од УЈП и ДКСК, како и силен граѓански притисок преку протести, медиуми и изборни кампањи. Клучно е граѓаните да бараат отчетност и да поддржуваат иницијативи што промовираат пратеници кои работат во интерес на народот, а не за лична корист.
Извор: GrokAI