Влијанието на владите на ВМРО-ДПМНЕ врз меѓуетничките односи во Македонија е сложено и зависи од конкретниот период и политики спроведени за време на нивното владеење. Подолу е анализа базирана на достапни информации и историски контекст, вклучувајќи ги релевантните извори:
Позитивни аспекти:
1. **Стабилност по конфликтот од 2001 година**:
– По воениот конфликт во 2001 година, ВМРО-ДПМНЕ, особено за време на коалициите со албански партии како ДУИ, придонесе за одржување на релативна стабилност во меѓуетничките односи. Со исклучок на малубројни инциденти, односите меѓу Македонците и Албанците останаа главно мирни.
– Охридскиот рамковен договор (2001), иако потпишан пред нивното владеење, беше имплементиран во одредена мера за време на нивните мандати, што овозможи поголема застапеност на Албанците во институциите и подобрување на нивните права.
2. **Коалиции со албански партии**:
– ВМРО-ДПМНЕ често формираше коалиции со албански партии, особено со ДУИ, што овозможи политичка стабилност и соработка на меѓуетничко ниво. Овие коалиции, иако понекогаш критикувани за клиентелизам, помогнаа во избегнување на поголеми тензии.
3. **Промоција на националниот идентитет со балансиран пристап**:
– Во одредени периоди, ВМРО-ДПМНЕ се фокусираше на промоција на македонскиот национален идентитет, но истовремено, преку коалициите, се обидуваше да ги интегрира албанските заедници во државните структури, што делумно придонесе за социјална кохезија.
Негативни аспекти:
1. **Поларизација и заладени односи**:
– За време на одредени мандати, особено во периодот околу 2015-2017 година, политиките на ВМРО-ДПМНЕ беа критикувани за поттикнување поларизација. Скандалот со прислушувањето (2015) и перцепцијата за неказнивост на функционерите од ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ доведоа до заладување на меѓуетничките односи.- Реториката на партијата, особено во однос на македонскиот суверенитет и национализам, понекогаш беше доживувана како исклучувачка од страна на албанската заедница, што предизвика тензии.
2. **Политичка нестабилност**:
– Одлуките на ВМРО-ДПМНЕ, како оние поврзани со спорот за името или внатрешните политички кризи, придонесоа за политичка нестабилност, што индиректно влијаеше на меѓуетничките односи. На пример, во 2021 година, извештаите укажуваат на заладени односи поради активности на пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ.
– Употребата на националистичка реторика за време на изборни кампањи често беше критикувана за влошување на меѓуетничките односи, вклучително и преку дискредитација на политичките противници од други етнички групи.
3. **Перцепција за дискриминација**:
– И покрај напредокот во имплементацијата на Охридскиот договор, Македонија продолжи да се соочува со предизвици во меѓуетничките односи. Политиките на ВМРО-ДПМНЕ, особено во периодот 2006-2016, беа критикувани за недоволна посветеност на целосна еднаквост и за фаворизирање на македонскиот идентитет на сметка на другите етнички заедници.
Скорешни случувања (2024-2025):
– Во 2024 година, ВМРО-ДПМНЕ повторно дојде на власт по победата на изборите. Нивниот коалициски партнер, коалицијата ВРЕДИ, составена од албански партии, укажува на продолжување на праксата на меѓуетничка соработка. Сепак, нема доволно нови извори за да се оцени конкретното влијание на оваа влада врз меѓуетничките односи во 2025 година.
– Политиките на новата влада, особено во однос на евроинтеграциите и уставните промени поврзани со бугарското малцинство, може да имаат индиректно влијание врз меѓуетничките односи, но ова е сè уште шпекулативно без конкретни податоци.
Заклучок:
Владите на ВМРО-ДПМНЕ имаа двојно влијание врз меѓуетничките односи во Македонија. Од една страна, преку коалиции со албански партии и имплементација на Охридскиот договор, тие придонесоа за стабилност и одреден степен на интеграција. Од друга страна, националистичката реторика, политичката поларизација и перцепцијата за нееднаквост во одредени периоди доведоа до тензии и заладување на односите. За да се оцени влијанието на актуелната влада (2024-2025), потребни се повеќе податоци за нивните политики и исходите од коалицијата со ВРЕДИ.
Извор: GrokAI